جایگاه سلامتی جسم وروح در جامعه

لا خَیرفی الحَیوة اِلا مَعَ الصِحَة

در زندگی خیری نیست مگر به سلامتی

پیامبر اسلام (ص)

-قانون طبیعت که از جانب خداوند وضع شده، چنین مقرر نموده که هیچ یک از انسان ها در این دنیا باقی نمانند و به دلایل مختلفی که یکی از آن ها، از دست دادن سلامت جسمی است، آن را ترک نموده، به سرای باقی بشتابند.

-پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: "به دنبال درمان بیماری های خود باشید؛ زیرا خداوند، هیچ بیماری و مرضی را نیافریده مگر آن که در کنار آن، درمانش را نیز آفریده است، "جز مرگ که درمانی برای آن نیست".

-در این خصوص امام صادق (ع) نیز می‌فرمایند: "با در نظر داشتن این که شفا دهنده ی اصلی خداست، می‌بایستی جهت مداوا و حفظ سلامتی به پزشک مسلمان، یهودی و یا مسیحی (و به عبارتی، غیر مسلمان) نیز مراجعه گردد.

فراز هایی ازسوره و آیه هایی از کتاب آسمانی ( قرآن ) به جهت حفظ سلامتی

«فَکُلُواْ مِمَّا رَزَقَکُمُ اللّهُ حَلالًا طَیِّبًا وَاشْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ، سوره نحل، آیه 114

پس از آنچه خدا شما را روزى کرده است‏حلال [و] پاکیزه بخورید و نعمت‏ خدا را اگر تنها او را مى‏پرستید شکر گزارید.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُحَرِّمُواْ طَیِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللّهُ لَکُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ، وَکُلُواْ مِمَّا رَزَقَکُمُ اللّهُ حَلاَلًا طَیِّبًا وَاتَّقُواْ اللّهَ الَّذِیَ أَنتُم بِهِ مُؤْمِنُونَ، سوره مائده، آیه های 87و88

اى کسانى که ایمان آورده‏اید چیزهاى پاکیزه‏اى را که خدا براى [استفاده] شما حلال کرده حرام مشمارید و از حد مگذرید که خدا از حدگذرندگان را دوست نمى‏دارد، و از آنچه خداوند روزى شما گردانیده حلال و پاکیزه را بخورید و از آن خدایى که بدو ایمان دارید پروا دارید»

وَهُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُواْ مِنْهُ لَحْمًا طَرِیًّا وَتَسْتَخْرِجُواْ مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْکَ مَوَاخِرَ فِیهِ وَلِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ،آیه ۱۴ سوره نحل

اوست کسى که دریا را مسخر گردانید تا از آن گوشت تازه بخورید و پیرایه‏اى که آن را مى‏پوشید از آن بیرون آورید و کشتیها را در آن شکافنده [آب] مى‏بینى و تا از فضل او بجویید و باشد که شما شکر گزارید.

فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ سوره عبس آیه 24

پس انسان بايد به خوراک خود بنگرد

يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ سوره اعراف، آیه 31

اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگيريد و بخوريد و بياشاميد و[لى] زياده‏ روى مکنيد که او اسرافکاران را دوست نمى دارد

 کلیاتی در خصوص تندرستی (سلامت)

تَندُرُستی یا سَلامَت عبارت است از تامین رفاه کامل جسمی و روانی و اجتماعی انسان است.

بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی، تندرستی تنها فقدان بیماری یا نواقص دیگر در بدن نیست بلکه «تندرستی نداشتن هیچگونه مشکل روانی، اجتماعی، اقتصادی و سلامت جسمانی برای هر فرد جامعه است.»

سلامتی جسمی شامل همه قابلیتهای جسمی بدن است. به فرد یا پدیده ای که دارای تندرستی باشد، تندرست یا سالِم گفته میشود.

حس تندرستی در افراد تفاوت دارد و دو فرد در شرایط جسمانی یکسان ممکن است قضاوت متفاوتی در مورد تندرستی خود یا دیگران بکنند. برای نمونه یک فرد معلول می‌تواند خود را کاملاً تندرست حس کند در حالی که اطرافیانش او را ناتندرست بدانند. البته افرادی که بیماری های شدید دارند معمولاً همیشه از سوی خود و دیگران تندرست به شمار نمی‌آیند.

واژهٔ سالم در مورد پدیده های گوناگون، برای نمونه اقتصاد، فضا و محیط و... هم کاربرد دارد.

مؤلفه های زندگی سالم

مؤلفه های جسمانی

-  عوامل ژنتیکی
- تغذیه سالم: سبزیجات، شیر، میوهها و غیره.
-  محیط زیست سالم: هوای پاک، آب پاکیزه، خاک نیالوده، نور کافی و غیره.
-  محیط امن برای تن: جامه کافی، گرما، سرپناه و غیره.
-  خواب کافی: داشتن زمان کافی برای استراحت و آسایش.
-  داشتن رابطه خوب با پیرامونیان (برای نمونه با دوستان و همکاران)
-  شرایط سالم کاری، برای نمونه: نبود ترس و فشار مزمن در محل کار

مؤلفه های روحی-روانی

-سلامتی

در زیست شناسی و پزشکی انسانی علاوه بر رهیافت تجربی-تجاری غالب در جهان، گروهی از دانشمندان برای سلامتی راهکارهای نقلی ارائه می‌دهند. از جمله تفاوت های این راهکارها کم طرفدارتر، کم هزینه تر، سنّتی تر و خانگی تر بودن آنها نسبت به راهکارهای متداول پزشکی ست.

روان و سلامتی

سلامت روان به اندازه سلامت جسم در حفظ سلامت و تندرستی عمومی افراد نقش دارد. سلامت روان زمانی تأمین می‌شود که فرد از نظر روانی در آرامش کامل به سر ببرد. یکی از راه های تأمین سلامت روان، دوری از استرس های روزمره است. هرچند که سلامت روان خیلی از ما تحت تأثیر استرس قرار دارد و شاید خیلی های ما بگوییم که دوری از استرس کار چندان ساده ای نیست، اما یک ترفند ساده برای رسیدن به آرامش، سلامت روان و دوری از استرس، کنار گذاشتن تلفن همراه، حداقل در زمانهای استراحت یا بودن در کنار خانواده است. یکی دیگر از راه های رسیدن به سلامت روان، حمایت عاطفی اعضای خانواده از یکدیگر است.

اگر اعضای خانواده بتوانند در مشکلات کوچک و بزرگ در کنار هم باشند، میتوانند تاحد قابل قبولی باعث ایجاد آرامش در خانه و حفظ سلامت روان تک تک اعضای خانواده شوند. سلامت روان، به نکته دیگری که همان خواب آرام باشد هم بستگی دارد. زمانی ما می‌توانیم توقع حفظ سلامت روان خود را داشته باشیم که بتوانیم خواب آرامی را در طول شب تجربه کنیم. خواب ناکافی یا بی خوابی های مداوم، تأثیری به شدت منفی بر سلامت روان می‌گذارد و فرد را دچار خستگی، اضطراب و در موارد شدیدتر، بدخلقی و عصبانیت میکند.

سلامت روان مسئله ای است که متأسفانه در بسیاری از جوامع به آن اهمیت چندانی داده نمی‌شود و اگر از فردی خواسته شود تا برای بررسی سلامت روان خود نزد روانپزشک یا روانشناس برود، آن فرد در برابر مراجعه به پزشک از خود واکنش منفی نشان می‌دهد. این در حالی است که پرداختن به بحث سلامت روان در کنار سلامت جسم، یکی از ارکان اساسی حفظ سلامت و تندرستی در بسیاری از کشورهای پیشرفته است. به طور کلی، آرامش در کنار مدیریت هیجان و شناخت از خود، جزو اصول اولیه حفظ سلامت روان محسوب می‌شوند. زمانی ما می‌توانیم دربارهٔ سلامت روان خود صحبت کنیم که بدانیم توانایی کنترل هیجانات، مخصوصاً هیجانات منفی و ناگهانی خود را داریم.

سلامتی زنان

سلامت زنان یکی از مهم ترین مسائل در زندگی زنان است. زنان باید به سلامت خود اهمیت بدهند تا بتوانند سلامت دیگر اعضای خانواده را تضمین کنند. سلامت زنان شامل تغذیه مناسب، حفظ تناسب اندام، انجام آزمایش های غربالگری، انجام چکاب های ماهانه و توجه به زیبایی و سلامت پوست و مو است. سلامت زنان از دوران بلوغ، اهمیت ویژه ای پیدا میکند. از آن جایی که دختران جوان، باید برای بارداری آماده شوند، نیاز به پیگیری بیشتری برای حفظ سلامتی خود دارند. روزانه ۳۰ دقیقه ورزش، میتواند به حفظ سلامت زنان و تناسب اندام آنها کمک کند. برای داشتن اندامی متناسب، زنان باید تغذیه مناسبی نیز داشته باشند. اکثر زنان، به دلیل دوره های قاعدگی، بارداری و یائسگی، در زندگی، دچار کمبودهایی هستند که باید به آنها توجه شود.

برای توجه به سلامت زنان، نیاز به انجام آزمایش هایی از قبیل تست پاپ اسمیر، ماموگرافی، آزمایش کامل خون، آزمایش ها غربالگری سرطان های زنانه مانند سرطان رحم، سرطان تخمدان و سرطان پستان است. سلامت زنان از نظر روان شناختی نیز باید تأمین شود. بسیاری از زنان، به ویژه زنان خانه دار، به دلیل ابتلا به روزمرگی دچار افسردگی می‌شوند و همین حس بد به سایر اعضای خانواده نیز منتقل می‌شود. بیماری هایی مانند چاقی، دیابت، پوکی استخوان و مشکلات قلبی عروقی همیشه در کمین زنان هستند. سلامت زنان حتی در سنین یائسگی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در این دوران تغییرات هورمونی باعث بروز بسیاری مشکلات از جمله پوکی استخوان می‌شود. به همین خاطر است که از دوران جوانی باید به سلامت زنان اهمیت داد تا در دوران سالمندی با مشکلات زیادی رو به رو نشوند. در حوزه سلامت زنان، ورزش یکی از ملزومات زندگی زنان است که متأسفانه توسط بسیاری از زنان نادیده گرفته می‌شود. ورزش هایی مانند شنا، یوگا، پیاده روی، دوچرخه سواری، ایروبیک بهترین گزینه برای حفظ سلامت زنان هستند. زنانی که به این امر توجه دارند کمتر دچار اضافه وزن و چاقی که مادر بسیاری از بیماری ها است می‌شوند.
کودکان و سلامتی

علاوه بر تربیت و حمایت، یکی دیگر از مهمترین وظایف پدر و مادر در بزرگ کردن فرزندان، توجه به سلامت کودکان است. کودکان، موجودات حساس و بی پناهی هستند که نیاز به حمایت ۱۰۰ درصدی پدر و مادر دارند. برای اینکه سلامت کودکان تضمین شود، بهترین کار این است که از همان دوران بارداری و حتی پیش از آن، به نیازهای کودک توجه شود. سلامت کودکان، شامل حوزههای مختلفی از جمله سلامت جسم، سلامت روان، نحوه برخورد با کودکان و تربیت آنها می‌شود. به منظور حفظ سلامت کودکان، والدین موظف هستند بهترین شرایط زندگی را برای کودک فراهم کنند. ایجاد محیطی آرام و امن، تأمین نیازهای کودک از نظر پوشاک، خوراک و تحصیل و رسیدگی به امور تربیتی کودک، فاکتورهای اولیهٔ تضمین سلامت کودکان هستند.

کودکان همواره در حال رشد هستند بنابراین باید به تغذیه آنها و دریافت کامل مواد معدنی و ریزمغذی ها توجه ویژه ای شود. اگر سلامت کودکان نادیده گرفته شود، کودک با مشکلات بسیاری در آینده روبه رو خواهد شد و چه بسا مشکلات تا آخر عمر همراه او باشند. در حوزه سلامت کودکان، مبحث سلامت روان بسیار حائز اهمیت است. اگر والدین از سلامت روانی برخوردار نباشند و محیط خانه برای کودک به نحوی نباشد که از بودن در آن لذت ببرد، در آینده با فردی روبه رو خواهیم بود که همانند والدین خود اطرافیان را آزاد دهد.

والدینی که به سلامت کودکان اهمیت می‌دهند، به کمک بازی و تفریح، مسائل تربیتی را به آنها آموزش می‌دهند. امروزه بازیها و کتابهای بسیاری در دسترس هستند که اخلاقیات و آداب صحیح انجام هر کاری را به کودک آموزش می‌دهند. به منظور تأمین سلامت کودکان، بهتر است مادر براساس یک برنامه منظم، به تغذیه و واکسیناسیون کودک رسیدگی کند. سلامت کودکان برای جامعه نیز مهم است به همین خاطر بخش پزشکی کشور از ابتدای بارداری مادران به دنبال غربال کردن کودکان و در صورت امکان درمان آنها است. در دوران کودکی و مدرسه نیز آزمایش های غربالگری و واکسیناسیون جمعی انجام می‌شود تا به تدریج برخی از بیماری ها به طور کلی در جامعه ریشه کن شود تا جامعه در آینده متحمل هزینه های بیشتری برای درمان نشود.
سلامتی مردان

سلامت مردان یکی از موضوعات قابل اهمیت و مورد بحث در هر جامعه است. از آنجا که معمولاً آقایان به سلامتی خود کمی بی توجه هستند و کمتر از خانم ها به پزشک مراجعه می‌کنند، بنابراین، پرداختن به «سلامت مردان» در جامعه، از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود. یکی از مواردی که سلامت مردان را تحت شعاع خود قرار می‌دهد و زمینه ساز ابتلا به بسیاری از بیماری های دیگر در‌ آنها می‌شود، بیماری دیابت است. ابتلا به بیماری دیابت، از چند جهت سلامت مردان را به خطر می‌اندازد؛ یعنی هم شانس ابتلا به بیماری های قلبی را در‌ آنها افزایش می‌دهد و هم خطر ابتلا به ناراحتی های چشمی و کلیوی را در آنها بالا می‌برد.

سلامت مردان، فقط با توجهِ به بیماریهایی که آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد، تهدید نمی‌کند؛ بلکه میتواند در اثر رعایت نکردن سبک زندگی سالم هم به خطر بیفتد. سلامت مردان را می‌توان با چند توصیه کاربردی به آنها تأمین کرد: ورزش منظم و روزانه، مصرف روزانه حداقل ۵ وعده میوه و سبزی خام و تازه، کاهش مصرف غذاهای سرخشده، کم کردن مصرف چربی و نوشیدن حداقل چند لیوان آب ساده در طول روز. سلامت مردان با یک عامل به ظاهر ساده دیگر هم به خطر میافتد و آن عامل، چیزی نیست جز نور آفتاب. نور آفتاب می‌تواند سلامت مردان را از نظر ابتلا به پیری زودرس پوست یا حتی سرطان پوست به خطر بیندازد.

از این رو به تمام آقایان توصیه میکنیم که هرگز استفاده از کرم ضدآفتاب را فراموش نکنند و حتماً هم در روزهای آفتابی، کلاه لبه داری با لبه حداقل ۷٫۵ سانتیمتری روی سر خود بگذارند. تغذیه سالم از دیگر موارد پیشنهادی برای حفظ سلامت مردان است. مثلاً گوجه فرنگی، یکی از بهترین مواد غذایی برای ارتقاء سلامت مردان معرفی شده است. چرا؟ چون حجم بالایی از لیکوپن را در خود جای داده و به همین دلیل هم سلاح ارزشمندی برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات محسوب می‌شود. موز، یکی دیگر از خوراکی های پیشنهادی برای افزایش سلامت مردان است. موز، دارای حجم بالایی از پتاسیم است که هم به تنظیم فشار خون در بدن مردان کمک میکند و هم باعث بهبود عضله سازی در بدن‌ آنها می‌شود.
سلامتی سالمندان

سلامتی سالمندان در دوران سالمندی به شدت به مراقبتهای دوران جوانی و میانسالی آنها بستگی دارد. اگر بخواهیم سلامت سالمندان را تضمین کنیم، باید هم به فکر سلامت جسم آنها باشیم و هم به فکر سلامت روان آن ها. سلامت سالمندان از نظر جسمی، شامل چکابهای دوره ای برای تشخیص و درمان زودرس بیماریهای احتمالی و مراقبت از آنها در برابر بیماری هایی که به آنها مبتلا هستند، میشود. وقتی بحث از سلامت سالمندان به میان می‌آید، بیشتر ما یاد بیماری هایی مانند بیماری های قلبی، دیابت یا فشار خون می‌افتیم اما بخش بزرگی از سلامت سالمندان به سلامت روان آنها برمی گردد.

حفظ سلامت سالمندان از منظر سلامت روان آنها، گاهی بسیار ساده و تنها وابسته به حفظ روابط عاطفی اطرافیان فرد سالمند با او است. اگر فرزندان یا نوهها بخواهند سلامت سالمندان خود را از نظر روانی در منزل تأمین کنند، کافی است که کمی بیشتر به آنها توجه داشته باشند؛ حواسشان به آزمایش های دورهای آنها باشد؛ حداقل روزی یک بار به آنها سر بزنند؛ با اجازه خودشان و طوری که حس ترحم به آنها دست ندهد گاهی برایشان غذا درست کنند؛ با آنها به پارک و خرید بروند و خلاصه با همه این کارهای کوچک و ساده، قدم بزرگی در بهبود وضعیت سلامت سالمندان از نظر روانی و البته جسمانی بردارند. سلامت سالمندان از نظر جسمانی هم به شدت به نوع خودمراقبتی آنها و مراقبت های اطرافیان از آنها بستگی دارد.

یعنی اگر سلامت سالمندان بخواهد در اولویت بسته سلامتی خانواده قرار بگیرد، باید تمام آیتمهای سلامتی مانند فشارخون، قند خون و چربی خون به صورت دوره ای چک شود. وقتی از سلامت سالمندان حرف میزنیم، باید وضعیت آنها از نظر بیماری های شناختی مانند آلزایمر یا زوال عقل را هم در نظر بگیریم. سلامت سالمندان از نظر وضعیت شناختی، زمانی تأمین می‌شود که فرد پیش از رسیدن به دوره سالمندی، فعالیت های مغزی کافی مانند مطالعه، بازی فکری یا یادگیری مداوم را داشته باشد تا مغز او با رسیدن به سنین بالا، توانایی های بالقوه خود را از دست ندهد.