جفت بلوط

درخت بلوط یا درخت مازو که عمری طولانی حدود ۵۰۰ سال (گاهی حتی تا ۲۰۰۰ سال دارد) در ایران بیشتر در دردامنه رشته کوه زاگرس وجود دارد. استان های لرستان ،کهگیلویه و بویراحمد، چهار محال و بختیاری و ایلام دارای جنگل هایی از بلوط هستند که در نوع خود از بی نظیرترین جنگل های جهان می‌باشند. چوب این درخت از مرغوبترین چوب هاست و ذغال آن نیز مرغوب است. این موضوع یکی از دلایل بریدن بی رویه ی این درختان است که این جنگل ها را تهدید می‌کند .
بلوط درخت بومی در مناطق معتدله است. ارتفاع این درخت در بعضی نواحی تا 50 متر و قطر تنه آن به 3 متر نیز می‌رسد. برگهای درخت بلوط پنجه ای و مانند انگشتان دست است. میوه درخت بلوط که به نام بلوط معروف است مانند فندق بوده و در پیاله ای جای می‌گیرد.

ترکیبات شیمیایی بلوط:

در پوست و برگ درختان بلوط دارویی وجود دارد که نامش تانن است که از نظر شیمیایی مشابهت نزدیک با یکدیگر دارند. پوست شاخه های جوان گونه دارویی مذکور دارای ۱۵ تا ۲۰ درصد و در شاخه های مسن ۵ تا ۱۰ درصد از نوعی تانن فیزیولوژیکی یعنی اسید کوئرسی تانیک محلول در آب و قندی به نام کوئر سیت، ۱/۶ درصد اسید گالیک، اسید مالیک و یک ماده تلخ به نام کوئرسین، فلوروگلوسین، موسیلا ژ و مواد پکتیکی، مواد رزینی و اکسالات کلسیم و نوعی ماده رنگی قرمز به نام قرمز بلوط و به مقدار کم کولا کاتشین است. میوه بلوط دارای ۵ درصد ماده روغنی، ۶/۶۵ درصد پروتئین، ۷ درصد از قندهای مختلف، ۴۴/۳ درصد آمیدون ۳/۲ درصد پنتوزان و معادل ۷ درصد از نوع تانن است. در گال)galle( که بر روی برگ و جوانه های بلوط تحت اثر حشرات مخصوص ایجاد می‌شود، نوعی تانن به نام اسید گالوتیک یافت می‌شود که در برگ، میوه و مخصوصا در گال درختان مخلوط بلوط و غیره وجود دارد.

خواص داروئی:

از قسمت های مختلف درختان بلوط استفاده های درمانی به عمل می‌آید که به شرح زیر است: تانن این ماده مهم گیاهی در اعضای درختان بلوط فراهم می‌شود و خواص مختلفی دارد مانند رسوب دادن آلبومین به وجود آوردن پوشش محافظ برای بافت ها و جلوگیری از عفونی شدن، تاثیر داشتن فرآورده های تانن در درمان سل و همچنین فراهم آوردن موجبات التیام زخم ها به علاوه مانند سدی از پیشرفت میکروب ها جلوگیری می‌نماید. به کار بردن آنها از ترشح زیاد مخاط ها ممانعت به عمل می‌آورد. پکتین نیز از دیگر موادی است که مانند تانن عمل انقباض را به وجود می‌آورد و در گیاهان فراوان یافت می‌شود، پکتین هموگلوکزیدی است که تحت اثر فرمانی به نام پکتاز به صورت اسید پکتیک تغییر شکل می‌دهد این ماده خاصیت بند آورنده خون با اثر قاطع است و دلیلش این است که با مصرف آن انعقاد خون بالا می‌رود. اعضای مختلف درختان بلوط به علت داشتن تانن اثر قابض، بند آورنده خون و تقویت کننده عمل بعضی از اعضای بدن را دارند. برگ درخت بلوط اثر محرک و قابض ولی به نحو ضعیفی را دارد، که به صورت جوشانده های غلیظ یا به صورت غرغره در معالجه ورم لوزتین و حنجره مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوست درخت بلوط به علت داشتن تانن فراوان کمتر در مصارف داخلی به کار می‌رود. در مصرف داخلی برای مدت طولانی باعث خستگی معده و احساس درد در عضله قلب می‌شود. علاوه بر تحریک دستگاه هضم، عوارض دیگری از قبیل درد معده و حالات تشنجی نیز ظاهر می‌کند. پوست درخت بلوط پادزهر خوبی برای مسمومیت های ناشی از فلزات است. ارزش درمانی پوست بلوط در استعمال خارجی بیشتر از مصارف داخلی آن است.
جوشانده پوست بلوط به صورت حمام های موضعی، لوسیون، غرغره و شستشو به صورت های مختلف جهت درمان بیماری ها توصیه شده است. از جوشانده مذکور به صورت حمام های موضعی در مواردی مانند: اولسرهای سرطانی، التهاب غدد به علت انسداد مجاری آنها، خون مردگی، سودا، بیماری های پوستی مزمن دیگر مانند اگزما و واریس استفاده می‌توان کرد.
در موارد خون آمدن از بینی می‌توان به این طریق عمل کرد؛ ابتدا ۱۵ گرم پوست درخت بلوط و ۲ گرم زاج را در یک و نیم لیتر آب وارد کرد و سپس بر اثر جوشاندن حجم، آن را به یک لیتر تقلیل داد و با پنبه آغشته به جوشانده مذکور، حفرات بینی را شستشو داده، با این عمل خون به سهولت بند می‌آید. برای تهیه لوسیون ها جهت استعمال خارجی معمولا از جوشانده ۱۰۰ گرم پوست درخت بلوط در یک لیتر استفاده می‌شود. از مخلوط آرد میوه درخت بلوط با آرد گندم در بعضی نواحی نان تهیه می‌گردد.
میوه درخت بلوط مصارف درمانی بسیاری دارد.
اگر میوه بلوط را قطعه قطعه کرده و در یک استکان آب وارد کنید و مصرف نمایید جهت رفع دل پیچه های ناشی از نفخ موثر است.
در دوران های قبل میوه بلوط را بو می‌دادند تا تانن آن با این عمل کاهش یابد. سپس از آن در تهیه نوعی قهوه استفاده می‌کردند. این قهوه که دارای دکسترین است جهت رفع اسهال و درمان آنزیم های داخل روده ها، سوء هضم درد معده، نزله های مزمن، کم خونی، نرمی استخوان، سیاه سرفه و درمان سل در مراحل اولیه سستی و ضعف استخوان ها به کار می‌رفته است.
مخلوط آرد میوه بلوط بو داده با کاکائو بهترین دارو جهت رفع اسهال های ساده اطفال است. برجستگی هایی که بر روی برگ یا جوانه انواع بلوط به وجود می‌آید دارای تانن فراوانی است. گال به عنوان مقوی معده، قابض و رفع کننده خونروی ها به کار می‌رود.
مقدار مصرف گرد آن ۰/۵ تا یک گرم و چند دفعه در روز مخلوط در عسل و یا جوشانده ۵۰ در هزار آن است.
میوه بلوط دارای ۵ درصد پروتئین، ۷ درصد چربی، ۷۰ تا ۸۰ درصد هیدروکربن است و از بلوط شیره ای حاصل می‌گردد که در لفظ محلی استان ایلام آن را (شوکه) گویند.
شوکه برای ناراحتی های معده مفید است، ۲۸ گرم برگ بلوط را در نیم لیتر آب دم کرده و در هر ساعت یک قاشق چای خوری تا یک استکان کوچک از آن مصرف شود، برای درمان سرفه عادی و تشنج بسیار مفید است. پوست بلوط به سختی کنده می‌شود. ابتدا پوست را با چاقو شکاف دهید، بعد آن را در آب جوش بیندازید و بعد از چند دقیقه آن را بیرون بیاورید، سپس پوست آن به راحتی کنده می‌شود.
برای درمان انواع بیماری و ناراحتی های گلو مثل آنژین، ورم لوزه و گرفتگی صدا می‌توان از این جوشانده استفاده کرد. ابتدا ۵۰ تا ۶۰ گرم از پوست ساقه های جوان بلوط را که خشک کرده اید بکوبید و به صورت پودر درآورده و در یک لیتر آب سرد به مدت ۱۲ دقیقه بجوشانید سپس آن را خشک کنید و روزی ۳ بار آن را در دهان مزمزه کرده و بعد دور بریزید. این جوشانده برای ناراحتی های گلو، زرد زخم و اگزما بسیار مفید است. توجه داشته باشید که پوست بلوط را در ظرف های فولادی بجوشانید زیرا که تانن موجود در بلوط آهن را می‌خورد. پوست درخت بلوط، بواسیر و زخم هایی را که در اثر سرمازدگی و عرق ایجاد می‌شوند از بین می‌برد.
استفاده از مواد طبیعی به جای مواد افزودنی، اثر بهتر و سالمتری در بدن می‌تواند بگذارد.
بلوط از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است .خواص میوه بلوط میوه بلوط از قدیم الایام مورد مصرف بوده و از آن به عنوان غذا استفاده می‌کرده اند. حتی اگر آنرا خشک و در کرده و با در گندم مخلوط می‌کنند و از آن نان تهیه می‌نمایند. می‌توان بلوط را بوداده و سپس آنرا در کرده و از آن چائی تهیه کرد. مقدار مصرف آن یک قاشق چایخوری در یک لیوان آب جوش است. این دم کرده را می‌توان برای مورد زیر بکار برد .
1. بواسیر را برطرف می‌کند .
2. اسهال ساده و اسهال خونی را رفع می‌کند .
3. درد معده و گاز معده را برطرف می‌کند .
4. برای رفع کم خونی موثر است .
5. نرمی استخوان را درمان می‌کند .
6. برای تقویت عمومی بدن موثر است .
7. برای معالجه اسهال اطفال ،در بلوط را با کاکائو مخلوط کرده و دم کرده آنرا به اطفال می‌دهند .
خواص درخت بلوط برای استفاده از پوست درخت بلوط می‌توان آنرا دم کرده و با عسل مخلوط کنید و یا اینکه یک قاشق در آنرا در یک لیوان آبجوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید .
1. خونریزیها را متوقف می‌سازد .
2. درمان کننده بواسیر خونی است .
3. خاصیت ضد عفونی درد .
4. ادرار را زیاد می‌کند .
5. ترشحات زنانه را از بین می‌برد. مصارف خارجی پوست درخت بلوط برای استفاده خارجی از جوشانده پوست درخت استفاده می‌شود. بدین منظور باید 15 گرم پوست درخت را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد تا حجم آن به دو سوم تقلیل یابد .
از این جوشانده می‌توان بعنوان کمپرس استفاده کرد و یا آنرا در وان حمام ریخته ودر آن استراحت نمود .
1. خون مردگی را درمان می‌کند .
2. اگزما را از بین می‌برد.
3. برای درمان بیماریهای پوستی در وان حمام که در آن جوشانده پوست درخت بلوط را ریخته اید به مدت یکربع ساعت استراحت کنید .
4. اگر واریس درید این قسمتها را با جوشانده پوست بلوط کمپرس کنید .
گز علفی در اثر نیش زدن حشره ای مخصوص به برگ و یا شاخه های درخت بلوط ماده ای به بیرون تراوش می‌کند که در اثر مجاورت با هوا سفت شده و به صورت دانه هایی به قطر 2 سانتیمتر بر روی ساقه و یا برگ ظاهر می‌شود. برای استفاده از گز شاخه های درخت را تکان می‌دهند تا دانه های گز به زمین بریزد. البته این دانه ها مخلوط با برگ و پوسته درخت است که باید تمیز شود. گز علفی از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. برای استفاده طبی از گز علفی می‌توان آنرا با عسل مخلوط کرد و یا جوشانده آنرا تهیه نمود .( 50 گرم در یک لیتر آب جوش ) خواص گز علفی.
1. قابض است .
2. خونریزیها را متوقف می‌سازد .
3. مقوی معده است .
4. تقویت کننده دستگاه تنفسی است .
5. سینه را نرم و صدا را صاف می‌کند .
6. سرفه ها را برطرف می‌کند .
7. تنگی نفس را درمان می‌کند.
8. برای معالجه بواسیر گز علفی را با عسل مخلوط کرده و بر روی بواسیر بگذارید .
مضرات : مضرات خاصی برای آن بیان نشده است .
دیگر دانستنی ها در مورد بلوط و درخت آن

واریته ها

Quercus.robur درختی بلند، دارای برگهایی با برندگی دندانه ای نوک تیز یا بریدگی عمیق کنگره دار. این درخت به علت رشد زیاد برای فضاهای کوچک و متوسط مناسب نیست. دارای یک واریته ستون مانند است که برای فضاهای کوچک مناسب است. برای خاکهای گچ دار Quercus.petraea که خیلی شبیه بلوط معمولی است مناسب است. بلوط سریع الرشد ترکی (Quercus.corris) دارای رشد سریع و جوانه های زمستانه با ریشک بلند است.
بلوط قرمز (Quercus.rubra) نیز به سرعت رشد می‌کند و به صورت یک درخت بزرگ تا ارتفاع 24 متر می‌رسد و اگر در خاک اسیدی کاشته شود برگها در پایان فصل به ارغوانی می‌گرایند. بلوط دائم سبز (Quercus.ilex) بابرگهای کشیده بدون دندانه که می‌توان آن را به صورت درختچه نیز تربیت نمود و از آن به عنوان پرچین استفاده کرد چون هرس شدید را به خوبی تحمل می‌کند.

گونه های بومی

Quercus.castaneifera درجنگلهای شمال، Quercus.sessilifolia بلوط کوهی مخصوص نواحی مرتفع جنگل، Quercus.macranthera بلوط آذری مخصوص نقاط بسیار بلند، Quercus.atropatana گز و مازو، بلوط جنگلی در نقاط نیمه مرطوب. Quercus.persica مازوی گزانگبین در نقاط خشک.

زیستگاه طبیعی

درخت بلوط در خاک پر رس مرطوب رشد می‌کند، ولی خاک های شنی را نیز تحمل می‌نماید. این درخت در مناطق جنگلی و پست یافت می‌شود. بلوط سفید یک گیاه بومی آمریکای شمالی است که از آن استفاده های دارویی می‌شود.

هرس

هرس گونه های خزان کننده در آذر ماه و گونه های همیشه سبز در فروردین انجام می‌گیرد.

تکثیر

بوسیله کشت بذر بطور معمول انجام می‌پذیرد. دو گروه بلوط موجود است: گروه بلوطهای سیاه (که میوه ها در سال دوم می‌رسند) و گروه بلوطهای سفید (که میوه ها در همان سال اول می‌رسند). بذر گروه بلوطهای سفید یا بدون دوره استراحت یا دوره استراحت کوتاه بوده و به جز چند اسثتناء به محض رسیدن در پاییز قابل کشت هستند. بذر گروه بلوطهای سیاه دارای دوره رشد جنینی بوده و نیاز به استراتیفیه شدن (0 تا 2 درجه سانتیگراد) برای یک تا سه ماه دارند. میوه ها اغلب مورد حمله سر خرطومی (مخصوصا در انبار) قرار می‌گیرند. فرو بردن میوه ها در آب ْ49 درجه سانتیگراد به مدت 30 دقیقه از میزان خسارت آفت بسیار خواهد کاست.
در موقع کاشت ابتدا بذرها را درون ظرف آب فرو برده و آنهایی که شناور می‌مانند غیر قابل کاشت هستند. جهت جلوگیری از رشد طولی ریشه به خاطر اینکه بتوان نهال بذری را به راحتی جابجا کرد بهتر است در زیر محل بذرکاری از صفحات سیمی مشبک مسی استفاده نمود. نوک ریشه اصلی به این صفحه برخورد کرده و از رشد باز می‌ماند. روشهای مختلف پیوند با موفقیت بر روی بلوطها انجام می‌پذیرد فقط پیوند بلوطهای گروه سفید روی پایه های این گروه و پیوند بلوطهای گروه سیاه بر روی پایه های این گروه امکان پذیر است. تکثیر بلوط از راه قلمه یا خوابانیدن معمولا با عدم موفقیت همراه بوده است.

خواص چوب بلوط

چوب بلوط فشره و محکم است و نماد قدرت و استقامت است و از گذشته خیلی دور یکی از مهم ترین مصالح ساختمانی در اروپای شرقی بوده است. در گذشته علاوه بر مصرف انبوه الوار بلوط در ساختمان سازی، از چوب بلوط برای ساختن کشتی های بازرگانی و جنگی استفاده گسترده می‌شده است .
درخت بلوط در میان مردم کشور های اسکاندیناوی، یونان و روم محل سکونت الهه باروری و نشان دهنده قدرت و باروری بوده است. روزگاری از تمام قسمت های درخت، استفاده های پزشکی به عمل می‌آمده است.

در افسانه های عامیانه قرون وسطا آمده که تماس یک میخ با قسمت صدمه دیده ی بدن و سپس فرو کردن همان میخ در درخت بلوط سبب می‌شده است که بیمار شفا یابد. زمانی برگ های بلوط را بر روی زخم و بریدگی های بدن می‌گذاشتند تا زخم التیام پیدا کند، اما امروزه گیاه پزشکان تنها از پوست درخت بلوط استفاده دارویی می‌کنند. خاصیت قابض کنندگی پوست بلوط، عامل قطعی درمان اسهال های شدید است و خاصیت گندزدایی و ضد میکروبی آن برای مداوای عفونت های گلو تجویز می‌شود. چای پوست بلوط یک تقویت کننده است و مخلوط پوست و میوه ی درخت بلوط یک پادزهر را بوجود می‌آورد. میوه درخت بلوط معمولا برشته و آسیاب می‌شود و از آن قهوه تهیه می‌نمایند.