مرزه

مرزه (Serviseberry)
نام علمی : Satureia hortensis

نام انگلیسی : savory

نام عربی : ندغ

از گياهان خانواده نعناع به شمار مي ‌رود، در فاصله ماه‌هاي تير تا شهريور در ايران به گل مي‌ نشيند.

مرزه گياه چند ساله اي است که بومي مديترانه شرقي و جنوب غربي آسياست.

قسمت هاي هوايي به انضمام برگ ها که در بعضي مواقع، فقط قسمت هاي فوقاني گل دار جمع آوري مي گردد، به صورت خوشه اي دسته شده و يا بر روي قاب هاي چوبي پهن کرده و در سايه و با حرارت مصنوعي کمتر از 40 درجه سانتي گراد خشک مي شوند.

برگ‎هاي آن نرم و متقابل و تقريبا بدون دمبرگ و باريک و نوک تيز و پوشيده از کرک و داراي تارهاي غده‎اي فراوان اسانس‎ دار است.

فرآوري

اسانس مرزه از تقطير با بخار آب از برگ ها و سرشاخه هاي برگدار حاصل مي شود. اين اسانس مايعي بي رنگ و يا مايل به زرد و داراي عطر و بوي تند و زننده اي و با مزه اي که طعم فلفل را به ياد مي آورد، مي باشد.

اين گياه داراي 0/8 تا 1/5درصد اسانس به همراه تانن، رزين و موسيلاژ مي باشد. اسانس مرزه درصنايع غذايي کاربرد دارد.

کاربرد مرزه

اسانس گياه مرزه داراي طبيعت گرم و اثرات تقويت کننده معده، ضد قارچ، ضد میکروب، ضد اسپاسم تسهيل کننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.

براي معالجه اسهال بسيار مناسب است و يک ضدعفوني کننده قوي مي باشد.

اين گياه را به عنوان چاشني و ادويه به همراه لوبيا، سالاد فصل، خيار، ماهي، گوشت، کالباس و سوسيس مصرف مي کنند.

دارويي به نام تيميان Thymian در داروخانه هاي کشور وجود دارد که از گياه مرزه، آويشن، رازيانه و اکاليپتوس تهيه مي شود و داراي اثرات ضد سرفه و خلط آور مي باشد.

اين گياه در ايران جزو سبزی های خوراکی است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف مي‎شود.

داراي خاصيت بادشکن و همچنين دافع کرم مي باشد.

به صورت دم کردني در رفع گرفتگي معده و روده موثر مي باشد.

کشف ترکيبات ضد درد در گياه مرزه

تحقیقات نشان مي‌ دهد چهار ترکيب شيميايي ضد درد در گياه مرزه وجود دارد.

گياهي که در اين تحقيق استفاده شده با نام علمي(Satureja hortensis ) "ساتوريا خوزستانيکا" شناخته مي ‌شود که محل رويش طبيعي آن در استان‌هاي خوزستان و لرستان است و در گويش محلي به نام "مرزه خوزستاني" شناخته مي‌ شود.

رويش مرزه خوزستاني نه تنها در اين استان، بلکه در ساير استان‌هاي جنوبي تا ميانه ايران نيز وجود دارد.

آن چه در تحقيق جديد به آن اشاره شده وجود ترکيبات شيميايي با خواص ضد التهابي و ضد درد در نمونه‌هايي از گياه است که نه به شکل وحشي، بلکه به صورت دستي کاشته شده‌اند.

پيش از اين به خواص 2 ترکيب از 4 ?ترکيب شيميايي موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. اين دو ترکيب عبارتند از: بتا سيتروزول و اسيد اورسوليک. به عنوان مثال ترکيب بتا سيتروزول که در بادام زميني نيز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حيوانات آزمايشگاهي مي ‌شود.

همچنين گزارش‌هاي متعددي مبني بر اثر ضد التهابي اسيد اورسوليک براي درمان سوختگي‌ ها و نيز اثر بازدارندگي آن بر رشد تومورها منتشر شده است.

خواص ضد التهابي اسيد اورسوليک منجر به استفاده وسيع از اين ترکيب در صنايع آرايشي شده است.

تا کنون گزارش‌هاي مختلفي درباره وجود انواعي از روغن‌هاي ضروري در اين گياه به چاپ رسيده است.

علاوه بر اين، سه گزارش علمي مختلف درایران در فاصله سال‌هاي 2003 تا 2005 ميلادي، به خواص ضد التهابي و ضد ميکروبي اين گياه اشاره کرده‌ اند.

در بين مصارف بومي از گياه مرزه در ايران مي توان به استفاده از آن براي تسکين دندان درد اشاره کرد.

تاثير مرزه در درمان دردهاي عصبي

مصرف مرزه در درمان دردهاي عصبي و نرمي استخوان تاثير دارد.

به گزارش ايسنا،‌ اگر روزانه 100 گرم مرزه در 500 گرم آب جوشانده شود و تا 5 روز مصرف گردد، علاوه بر اين که باعث تقويت معده مي‌ شود، در رفع زخم روده نيز موثر است.

همچنين حمام ( بُخور ) جوشانده برگ هاي گياه مرزه در رفع دردهاي روماتيسمي، عصبي و نرمي استخوان نيز موثر است.

اثرات ضد انعقادي خون گياه مرزه

محققان تاثير گياه مرزه را بر افزايش فعاليت فاکتورهاي انعقادي خون در حيوانات آزمايشگاهي نشان دادند.

تحقيقات اين پژوهشگران نشان مي دهد که مصرف سه بار در روز مرزه و هر بار به ميزان 50 ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن، موجب افزايش پروترومبين (PT) و پارشيال پروترومبين (APTT) فعال شده مي گردد که هر دو از فاکتورهاي انعقادي خون مي باشند.

کاهش چربي خون

يک طرح تحقيقاتي که در آزمايشگاه مرکز تحقيقات گياهان دارويي لرستان به مدت يک سال انجام شد، نشان داده است که گياه "مرزه" با نام علمي "ساتوريا خوزستانيکا" اگر درست مصرف شود، مانند داروهاي شيميايي ميزان چربي خون را در بدن انسان کاهش مي دهد.

لازم است پژوهشگران گياه را پس از تبديل به پودر، به شکل کپسول خوراکي درآورند تا براي کنترل چربي خون افراد بيمار از آن استفاده کنند.

گياه مرزه، وزن را کاهش مي دهد

پژو هشگران دانشگاه علوم پزشکي لرستان با بررسي گروهي از افراد چاق دريافتند، افرادي که از رژيم غذايي کم کالري همراه با مکمل گياهي حاوي مرزه استفاده مي کنند، در کاهش وزن خود موفق تر از افرادي هستند که فقط رژيم غذايي کم کالري مصرف مي کنند. پژوهشگران با توجه به نتايج اين بررسي که در مجله پزشکي دانشگاه علوم پزشکي تبريز منتشر شد، براي کاهش وزن، رژيم غذايي کم کالري همراه با مکمل گياه مرزه را توصيه مي کنند.