کنجد گیاهی است یک ساله با ارتفاع حدود یک متر که قسمت انتهایی ساقه آن پوشیده از کرک است. برگ های آن بیضی، باریک و نوک تیز است. گل های آن به رنگ سفید یا قرمز، به طور تک تک در کناره برگ های قسمت انتهایی ساقه ظاهر میشوند.
میوه این گیاه به صورت کپسول و محتوی دانه های کوچک و مسطح و بیضوی است که دانه کنجد نامیده میشود و قسمت مورد استفاده این گیاه است.
وطن اصلی کنجد هندوستان است که از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است. در حال حاضر چین بزرگترین تولید کننده کنجد در دنیا است. هندوستان و حبشه از نظر تولید، بعد از چین قرار دارند. در ایران نیز مقداری کنجد تولید میشود که بیشتر آن به مصرف تهیه روغن و حلوا ارده میرسد.
کنجد دارای پروتئین، ویتامین های B, D, E, F1 و لسیتین (LECITHIN) است. مقدار روغن آن در حدود 50% است. روغن کنجد مرکب از حدود 70% اسیدهای چرب اشباع نشده مانند لینولئیک اسید ،اولئیک اسید و مقداری اسیدهای چرب اشباع شده مانند اسید پالمتیک و آراشیدیک اسید است.
روغن کنجد یکی از روغن های اشباع نشده و مفید برای بدن است که در آمریکای شمالی و کانادا به مقدار زیاد مصرف میشود، زیرا این روغن نه تنها کلسترول خون را افزایش نمیدهد، بلکه آن را کاهش نیز میدهد.
برای تهیه روغن کنجد معمولا دانه ها را میشویند تا رنگ روی آن از بین برود. سپس دانه ها را آسیاب کرده و در آب میریزند تا پوست آنها روی آب بیاید. بعد از گرفتن پوست، دانه ها را خشک کرده و در آب جوش میریزند و خمیر میکنند. این خمیر را تحت فشار قرار داده تا روغن آن جدا شود. این روغن را روغن سرد مینامند و از تفاله باقیمانده تحت اثر فشار و گرما روغنی بدست میآید که به نام روغن گرم معروف است که البته ارزش غذایی روغن سرد را ندارد.
تفاله باقیمانده از این مرحله را معمولا برای علوفه دام ها به کار میبرند. خصوصاً این تفاله از نظر داشتن مواد پروتئینی، غذای خوبی برای گاوهای شیرده است.
اگر میخواهید از روغن کنجد استفاده کنید دقت کنید که روغن سرد باشد که به نام FIRST COLD PRESSED"" معروف است، زیرا در اثر حرارت دادن، روغن کنجد خواص خود را از دست میدهند.
از نظر طب قدیم ایران، کنجد گرم است. کنجد بسیار مغذی است و در اکثر کشورهای فقیر به عنوان جانشین گوشت بکار میرود. خواص مفید کنجد به شرح زیر است :
1) برای چاق شدن و تقویت نیروی جنسی موثر است.
2) برای رفع قولنج کنجد را آسیاب کرده و با سرکه مخلوط کنید و به مقدار نصف وزن کنجد، مغز بادام پوست کنده را به آن اضافه کنید. سپس آنها را پودر کنید و هر روز به مقدار یک قاشق سوپ خوری از آن بخورید.
3) کنجد گرفتگی صدا را از بین میبرد.
4) نرم کننده معده و روده است.
5) کره کنجد که در کانادا بنام تاهیتی معروف است و شبیه ارده است، غذای خوبی برای رشد بچه هاست.
6) برگ کنجد را اگر به سر بمالید، باعث رشد و سیاهی موی سر میشود.
7) ارده نرم کننده معده و روده هاست.
8) کنجد فشار خون بالا را کاهش میدهد.
9) کنجد ضد رماتیسم است.
10) برای رفع ناراحتی کیسه صفرا مفید است.
11) دم کرده برگ کنجد، اسهال خونی را برطرف میکند.
12) روغن کنجد برای رفع تنگی نفس، سرفه خشک و زخم ریه مفید است.
13) روغن کنجد سوزش ادرار را رفع میکند.
14) از روغن کنجد به جای روغن زیتون در سالاد استفاده کنید.
15) کنجد با تمام فوایدی که دارد برای معده ی ضعیف مناسب نیست، زیرا هضم آن سنگین است. این گونه اشخاص باید آن را با عسل وسرکه بخورند.
پی نوشت :
1- ویتامین F یک اسید چرب ضروری است که باعث تشکیل لایه هایی در پوست میشود که از سلول های پوستی محافظت و از خشکی و خرابی پوست جلوگیری میکند. همچنین باعث انتقال سایر ویتامین ها در پوست میشود.