تخم خرفه

خرفه

نام علمی: Portulaca Oleracea

گیاه خرفه و با نام انگلیسی Purslane از تیره پرتولاکاسه (Portulacaceae) است که برگهای گوشتی و بذرهای سیاه ریز دارد. گیاه یک ساله است که ارتفاع تا حدود 40 سانتیمتر در مراحل بذردهی میرسد.

در خصوص خاستگاه اولیه آن اختلاف نظر وجود دارد، ولی در کشورهای ایران، استرالیا، هند، آفریقای شمالی و در آمریکا رشد میکند. خرفه برگهای گرد کشیده با ساقه گوشتی به رنگ قرمز ارغوانی دارد. گلهای آن به رنگ زرد در انتهای ساقه تشکیل شده و اوایل روز تا ساعت 9 الی 11 باز میماند.

ریشه گیاه راست است و انشعابات فیبری دارد که میتواند به اعماق خاک نفوذ و از رطوبت زیرین خاک استفاده کند.

این گیاه دارویی که معمولاً به صورت خودرو در باغچه منازل، کنار جویها و در مناطق مرطوب میروید، شاید زیاد مورد توجه نباشد اما اکنون کشفهای مهمی در مورد آن انجام شده که توسط سازمان بهداشت جهانی لقب اکسیر جهانی (Global panacea) به آن داده شده است. این گیاه از سوی این سازمان متداولترین گیاه دارویی مورد استفاده در جهان ذکر شده است. معمولاً قسمتهای هوایی این گیاه که شامل برگ، ساقه و دانههای آن است، مورد استفاده قرار میگیرد.

خواص گیاه خرفه در طب سنتی

* خرفه از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی خیلی سرد و تر و دارای نیروی قابضه است.

* گیاه دارویی «خرفه» در درمان اختلالات و التهابات مجاری ادراری موثر است.

«خرفه» در طب سنتی به عنوان تب بر، ضد عفونی کننده، ضد اسکوربوت (بیماریهای ناشی از کمبود ویتامین C)، ضد اسپاسم، مدر و ضد کرم استفاده میشود.

* در بسیاری از کشورها، از قبیل کشورهای عربی همسایه، این گیاه دارویی را به عنوان سبزی خوراکی در سبزی فروشیها به فروش میرسانند و از شیره خرفه و یا له شده برگها و ساقه آن به صورت موضعی برای رفع درد، تورم و التیام زخمهای سوختگی، کاهش تورم و آبسهها، گزیدگی نیش حشرات و عقرب گزیدگی استفاده میشود.

* این گیاه در مصرف داخلی قطع کننده و بند آورنده خونریزی است و همچنین عصاره ساقه و برگ آن برای درمان بیماریهای کبدی مفید است.

* از جوشانده این گیاه که آب آن گرفته شده است در معالجه اسهال و برای رفع سرفه، تسکین دردهای سینه و سوزش مجرای ادرار و مثانه و رفع حرارت رحم و سوزش آن استفاده میشود.

* همچنین مصرف خوراکی «خرفه» به عنوان سبزی خام و یا پخته همراه با پیاز و روغن جهت تقویت رودهها، قطع اسهال و تب استفاده میشود و مصرف خام برگ و ساقه آن به صورت سالاد و همراه با سرکه برای درد کلیه مفید است.

* ضماد ریشه خرفه برای رفع زگیل پوستی استفاده میشود.

* ضماد خرفه بر روی پیشانی سبب از بین رفتن سردرد و دردهای میگرنی میشود.

* گفتنی است؛ گیاه خرفه در دامپزشکی برای درمان بیماریهای تبدار و برای خنک کردن بدن، دفع سموم و تصفیه خون به صورت پودر و جوشانده استفاده میشود.

* این گیاه در بیماران آسمی اثر گشاد کننده مجاری تنفسی و پایین آورنده قند خون را دارد و خاصیت تقویت عضلات قلبی و ضد توموری نیز در آن دیده شده است.

* برگ و ساقهی خرفه مسکن صفرا است و حرارت خون و کبد و معده را تسکین میدهد و برای تسکین حدت تبهای گرم و صفراوی و تسکین عطش و کنترل ترشح ادرار در مورد بیماری دیابت مفید است.

* در مواردی که چرک از سینه آید قطع میکند و برای خرد کردن سنگ مثانه و ازدیاد ترشح بول مفید است، یعنی مدر است.

* جویدن برگ آن به مقدار کم، کندی دندان را رفع میکند (که از خوردن میوه ترش و یا علت دیگری ایجاد شده باشد) و زیاد جویدن آن کندی دندان ایجاد میکند.

* از عصاره آن برای التهابهای گرم چشم با مالیدن در محل ملتهب استفاده میشود.

* ضماد برگ و ساقه آن با روغن گل سرخ برای تسکین سردردهای گرم و ورمهای گرم نافع است و با آرد جو برای جرب نافع است.

* ضماد برگ و ساقه آن به تنهایی برای تسکین حرارت اعضا و سوختگی آتش مفید است و اگر بر معده و کبد گذارند برای تسکین حرارت آنها مفید است و اگر با حنا تهیه شود و بر کف دست و پا گذارده شود برای حرارت و پیسیهای دست و پا در صورت تکرار مفید خواهد بود.

* اشتها را کاهش میدهد و اسراف در خوردن آن، نور چشم را نقصان میدهد.

* افراد سرد مزاج باید آن را با نعناع و کرفس بخورند.

خرفه از نظر احادیث

امام صادق (ع) می‌فرمایند: بر روی زمین سبزی خوردنی شریفتر از آن نیست و سبزی خوردنی حضرت فاطمه (س) است و عقل را زیاد میکند.

علف هرزی که روغن میشود

اخیر پژوهشگران دانشگاه تبریز موفق به شناسایی قابلیت استفاده از گونهای علف هرز شدند که بنا به گفته آنان میتواند از این پس به عنوان منبعی جدید برای استخراج روغن خوراکی به چرخه صنایع غذایی کشور وارد شود. این گیاه ناشناخته خرفه نام دارد که گویا منبعی غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع، به خصوص امگا3 تلقی میشود.

خرفه در فهرست گیاهان خوراکی نیست و در کشاورزی به عنوان علف هرز شناخته میشود، ولی آنچه این گیاه را متمایز میکند، وجود اسید چرب امگا3 زیاد در برگ آن (قسمت رویشی) است. البته دیگر گیاهان مثل کلزا یا بذر کتان نیز امگا3 دارند، ولی این ماده در بذرهای آنها یافت میشود. حدود 70 درصد اسیدهای چرب تشکیلدهنده روغن آن غیر اشباع بوده و حدود 50 درصد آن را تنها اسید چرب امگا3 تشکیل میدهد.

استفاده از اسیدهای چرب غیر اشباع موجب کاهش کلسترول خون میشود. منبع اصلی اسید چرب امگا3 روغن ماهی است، ولی منابع گیاهی نیز حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع شدهاند. امروز از گیاهانی مثل بادام زمینی، کلزا، آفتابگردان، ذرت و هسته انگور روغن استخراج میشود، ولی از خرفه در دنیا روغن استخراج نمیشود.

علاوه بر وجود امگا3 در قسمت رویشی آن، مواد معدنی مثل منیزیم، پتاسیم، کلسیم و همچنین ویتامین ث (16 میلیگرم در 100 گرم مادهتر) به مقدار زیاد در بافتهای آن وجود دارد. غنی بودن از اکسیدانها (رنگ قرمز ساقه) از دیگر مزیتهای این گیاه است. خرفه سرشار از بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین آ)، B1 و B2 نیز است.

مقدار روغن کل در برگ پایین است که بهتر است از برگهای آن به صورت تازه خوری به عنوان مناسبترین سبزی و از بذرهای آن که حدود 20 - 15 درصد روغن دارد، به عنوان منبع استحصال روغن استفاده شود. حتی اگر روغن این گیاه با روغنهای دیگر مخلوط شود، کیفیت آنها را از لحاظ ارزش غذایی افزایش خواهد داد و این امر به سلامت جامعه کمک خواهد کرد.

طریقهی استفاده

* فراموش نکنید ارزش غذایی این سبزی به مراتب بیشتر از بعضی سبزیجات معمول است بنابراین، توصیه به تازهخوری برگهای این سبزی با ماست یا اضافه کردن چند گرم از آن به سالاد مناسب خواهد بود.

* قسمتهای هوایی جوان گیاه را میتوان به صورت بورانی نیز استفاده کرد که برای درست کردن بورانی، برگها و قسمتهای هوایی این گیاه را با مقداری آب میجوشانند، سپس آنها را صاف کرده و به آن مقداری پیازداغ و تخم مرغ اضافه میکنند.

* مقدار خوراک از آب برگ ساقه آن 40 گرم که با 8 گرم نبات یا شکر مخلوط کرده و خورده میشود.

خواص تخم خرفه

* از خواص تخم خرفه میتوان به تصفیه کنندگی خون، رفع التهابات گوارشی، رفع سرفه و تسکین دهنده تشنگی اشاره کرد.

* از تخم خرفه همچنین در شیرینی پزی و برای تزئین، به خصوص تزئین شیرینی نان برنجی استفاده میشود.

* تخم خرفه تقویت کننده قوای عمومی بدن است.

* تخم گیاه خاصیت ضد کرم، به خصوص علیه کرم کدو د