قانون در طب

حکیم و فیلسوف بزرگ «شیخ الرئیس ابوعلی سینا» چنان پر آوازه و مشهور است که نه تنها در جهان اسلام که در کره ی خاکی نیز به خوبی وی را می‌شناسند. پایه و اساس علوم پزشکی نوین، مرهون تلاش های این حکیم فرزانه است. کتاب "قانون در طب" از تالیفات اصلی ابوعلی سینا است.

مختصری از زندگی نامه ی«حکیم ابوعلی سینا»

ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی، مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی است که تا کنون در جهان زیسته اند.

وی در سال 370 ه.ق در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت و با استعداد زیاد و هوش سرشارش، خیلی زود توانست در موضوعات مختلف شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و به کتابخانه ی سلطنتی راه پیدا کند.

وی در سال 403 ه.ق کتاب "قانون در طب" را نوشت. بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او سماءالدوله چند ماه او را به زندان انداخت. ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان به اصفهان رفت؛ در آن جا بسیار مورد احترام قرار گرفت؛ به تدریس و تالیف پرداخت و چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را همان جا گذراند. وی در سفری که با علاءالدوله داشت، به همدان رفت.

حکیم ابوعلی سینا، سرانجام در سال 428 ه.ق، در سن 58 سالگی، دار فانی را وداع گفت.

انواع بیماری ها از نظر شیخ ابوعلی سینا

  بیماری های سر و مغز
  بیماری های عصب
  بیماری های چشم
  بیماری های گوش
  بیماری های بینی
  بیماری های دهان و زبان
  بیماری های دندان
  بیماری های لثه
  بیماری های گلو
  بیماری های ریه و سینه
  بیماری های قلبی
  بیماری های پستان
  بیماری های مری و معده
  بیماری های کبد
  بیماری های کیسه زهره و طحال
  بیماری های روده
  بیماری های مقعد
  بیماری های کلیه
  بیماری های مثانه
  بیماری های اندام تناسلی مردان
  بارداری و زایمان
  بیماری های برخی دیگر از اندام بدن
  تب
  ورم و جوش
  گسستگی پیوندها
  مسمومیت و گزیدگی
  آرایش و پیرایش

1. بیماری های سر و مغز:

بیماری های مربوط به حواس

حس بینایی: از کار افتادن، ضعیف شدن یا نامنظم شدن دید. ریشه ی مشکلات این گروه از بیماری ها به مغز برمی گردد.

حس شنوایی: آشفتگی و بی نظمی یا از کار افتادن حس شنوایی. دلیل این بیماری را به خشکی مزاج مغز مربوط می‌دانند.

حس بویایی: اختلال در روند بویایی، ضعیف شدن یا از کار افتادن این حس که اکثرا از تجمع خلط در مغز ناشی می‌شود.

حس چشایی: علت از دست رفتن این حس این است که اکثرا در نزدیکی های مغز تباهی به وجود می‌آید.

پیدا کردن حالات مغز از اثرات طبیعت

حالت های سنگینی در سر، همراه با تپش قلب و سرخی صورت که نشانه ی فضول ماده ی خونی است.

احساس تنبلی و کسلی، سربی شدن رنگ چهره که نشان از ماده ی فضول بلغمی است.

همراه بودن این علائم همراه با سرگیجه و صداهای درون سر، که نشان می‌دهد ماده ی فضولی باد و بخار تولید کرده است.

اندازه ی سر

دانشمندان معتقدند "انسانی که سرش کوچک و زشت است لجباز، ترسو، زودرنج و سرگردان است"

جالینوس می‌گوید: "سر کوچک باعث بد ترکیبی مغز می‌شود، همچنین سر بزرگ نشانه ی حالت خوبی برای مغز نیست، مگر این که خوش ترکیب باشد؛ گردن کلفت باشد؛ سینه گشاد باشد".

شناخت حالات مغز از اندام های پیرو

چشم: خشکی چشم، ریزش اشک، بزرگی رگهای چشم، پلک زدن زیاد، چشم دوختن زیاد به جایی، نشان از حالات مغز دارند.

زبان: از سفیدی رنگ زبان، زردی آن و سبزی رگهای زیر زبان میتوان به حالات مغز پی برد.

چهره: چهره ی چاق و پرگوشت و سرخ رنگ نشان از چیرگی خون و چهره ی زرد و لاغر نشان از چیرگی صفرا است.

گردن: گردن کلفت و قوی، یا کوتاه و باریک نشان از برتری نیروهای مغز یا بالعکس میدهند.

پی ها: تغییرات در پی ها به مغز ارتباط دارد.

درمان بیماری های مغز:

تنقیه های مخصوص سر، خلط در سر، خلط صفرا، خلط غلیظ و مراری، خلط غلیظ و بلغمی از دسته ی بیماری های مغز هستند که میتوان برای رفع آن از داروهای مختلفی مثل سکنجبین بزوری، زنجبیل یا اسطوخودوس استفاده کرد.

خواب:

بیداری حالتی است که روان نفس جانداران مشغول به کار انداختن وسایل حسی و جنبشی می‌گردد. بی خوابی حالتی است که بیداری بیش از حد می‌ باشد.

بی خوابی بر اثر خشکی مزاج با غذای مرطوب و شست و شوی معتدل درمان می‌شود.

بی خوابی به علت گرمی، با داروهایی مثل تراشه ی کدو، خرفه، لعاب اسفرزه و همیشه بهار درمان می‌یابد.

بی خوابی به علت درد با داروهای مسکن رفع می‌شود.

بی خوابی بر اثر تب با داروهای آبکی، پوست خشخاش و شربت کدکنار درمان می‌یابد.

فراموش کاری

فراموش کاری می‌تواند از سردی یا خشکی، سردی با رطوبت، سردی ساده همراه با حیرت و سرگردانی، مشوش شدن هوش یا سوء مزاج یا ... باشد. هرکدام از این حالات مربوط به مغز بوده که نسخه های متعددی برای رفع فراموشی و زیاد شدن حافظه موجود است.

مالیخولیا

مالیخولیا بیماری است که از سودای سوخته شکل می‌گیرد. ریشه ی مالیخولیا در خود مغز یا خارج از آن است. تفکر بد، ترس بدون دلیل، زودرنجی، گوشه گیری و سرگیجه از علائم اولیه ی مالیخولیاست.

سکونت بیمار در جای معتدل، هوای مرطوب، بوی خوش، خوراکی های زود هضم، نوشیدن آب بعد از حمام، استفاده نکردن از خوراک شور و تند و ترش، باقلا، گوشت خشکیده و عدس از درمان های این بیماری ست.

عشق

عشق، بیماری وسوسه ای شبیه مالیخولیاست. علت این بیماری آن است که انسان فکر خود را به شکل هایی درآورد و در خیالاتش غرق باشد.

از نشانه های عشق می‌توان به گود شدن چشم، نبودن اشک به هنگام گریه، به هم خوردن سریع پلک ها و... اشاره کرد.

خوردن غذای خوب، ارتباط با مردم، روش های فراموشی بیماری هستند.

سرگیجه

حالتی ست که انسان خیال می‌کند همه چیز به دور او می‌گردد.

علت آن میتواند از تجمع بخار در مغز، خلط در مغز یا غیر مغز، خلط صفرا، خلط خونی، بخار معده، خلط سودایی، رحِم و خون حیض، قلب یا کبد باشد. برای درمان سرگیجه از روش هایی مانند رگ زدن قیفال، کمک به استفراغ، مصرف شاه تره و... کمک میگیرند.

سردرد

تغییر یک باره ی مزاج، یا شراکت با عضوی دیگر، عامل سردرد است.

سردردها را میتوان به علل بدون سابقه یا با سابقه مربوط دانست.

حساسیت به برخی از ادویه ها، تغییر فصول، خون ریزی و ورزش سخت می‌تواند از دلایل سردرد باشد.

گاهی نیمی از سر، گاهی جلو، گاهی پشت و گاهی همه ی سر دربرگرفته می‌شود.

سردرد گرم، سردرد سرد با مادهی بلغمی یا سودایی و سردرد خشک از انواع سردرد میباشند.

استفاده از داروهای استنشاق کننده مثل روغن بادام و روغن کدو در درمان سردرد خشک، روغن بنفشه یا شیر و روغن گل سرد شده در درمان سردرد گرم، و خوردن سیر در درمان سردرد سرد، توصیه شده است.

صرع

نوعی بیماری که اندام حساس را از حس و حرکت و استقامت بازدارد، صرع نام دارد و با علائمی چون زردی زبان، سبزی رگ های زیر زبان، کندی حرکت زبان، فراموش کاری، حرف زدن با خود و... همراه است.

استفاده از غذای خوب و مناسب و رطوبت دار، نوشیدنی های مفیدی چون سکنجبین با پیاز دشتی و... در درمان انواع صرع توصیه شده اند.

سکته

نوعی بیماری است که در آن مجراهای داخل مغز مسدود شده و اعضای حرکتی یا تنفسی از کار می‌افتند.

خُرخُر کردن و تنفس نامرتب، و داشتن سرگیجه ی دائمی در کهن سالان از علائم سکته می‌باشند.

استفاده از خوراکی های سازگار با مزاج، مانند انجیر خشک، آش جو با عدس و مویز و بادام و انجیر در لیست مراقبت از بیمار سکته ای قرار دارند.

2. بیماری های عصب

بیماری های عصب ناشی از مزاج، ابزاری یا از کارافتادگی یک عصب هستند.

مزاج اعصاب با ضمادهایی مثل روغن زیتون، خردل یا صمغ صنوبر اصلاح می‌شود.

شربت هایی مثل سوسن زرد، دانه های میوه ی صنوبر و اسطخودوس همراه با شربت عسل برای عصب خوب هستند.

فلج

علت فلج را می‌توان از پیچیدگی عصب، بریدن، ضربه خوردن یا افتادن دانست. رطوبت پراکنده، کلفت بودن عصب، تباهی مزاج سرد، یا رطوبت تک عصبی از دیگر علل فلج هستند.

آب جو، عسل و آب، گوشت سبک پرندگان، مغز میوه ی صنوبر از درمان های فلج می‌باشند.

تشنج

تشنج نیز یکی از بیماری های عصب است که ماهیچه به سمت منشا برمی گردد و دچار انبساط نمی‌شود.

از علائم تشنج می‌توان به نفس بریدگی، سیاه شدن زبان، سرخ شدن ادرار، ادرار چرکین در هنگام تب و لرز، پریدن پلک چشم و... اشاره کرد.

آب جو، بابونه، ختمی، بنفشه، نیلوفر، کدو حلوایی، گلاب و قند از جمله درمان های تشنج می‌باشند.

لقوه

نوعی بیماری صورت که نیمی از صورت به سوی نیم دیگر جذب شده و لب ها و پلک ها به خوبی به هم نمی‌رسند.

برای درمان این مشکل، بسته به نوع مزاج، آب نخود با روغن زیتون، زنجبیل و سوسن زرد، استفاده از روغن بادام و روغن کدو و... توصیه شده است.

رعشه

نوعی بیماری است که به خاطر ضعیف شدن قدرت حرکت دهنده به ماهیچه ها پدید می‌آید. این حالت ضعف، قدرت حرکت دهنده ی حرکت را ناقص می‌کند و حرکت ارادی را با غیر ارادی در هم می‌آمیزد.

رعشه را می‌توان با کم کردن سستی، قدرت دادن به عصب، کماد بوره ی قرمز و خردل، بادکش و... درمان کرد.

کِرِخی (سِر شدن)

بیماری ای است که به حس آسیب می‌رساند و می‌تواند آن را به طور کامل نابود یا ضعیف کند.

تباه شدن مزاج از سردی زیاد، فاسد شدن مزاج از گرمی زیاد، اخلاطی که غلیظ بوده و مجاری بدن را سد می‌کنند، فشار ناشی از ورم و... از علل این بیماری هستند.

اگر کرخی از خونِ زیاد باشد می‌توان با فصد (رگ زنی) آن را درمان کرد.

3. بیماری های چشم

دستورات عمومی برای درمان چشم

معالجه ها، درمان و داروهای مختلفی برای چشم وجود دارند.

تغییر مزاج و معتدل کردن آن، استفاده از آب کاهو و آب کاسنی و... خشکی دهنده هایی مانند توتیا و سرمه، گیرنده هایی مثل شیاف، خشخاش، زعفران و گل محمدی، تحلیل برنده هایی مثل انزروت و آب رازیانه، نرم کننده هایی مانند شیر و بادام پوست کنده نمونه هایی از درمان چشم هستند.

بهداشت چشم

پرهیز از گرد و غبار، هوای خیلی گرم و خیلی سرد، پرهیز از خواب زیاد و کم خوابی و... در بهداشت چشم موثرند.

فایده رساندن به چشم

برای ثبات و تقویت بینایی می‌توان از سرمه، توتیا، آب رازیانه، مرزنگوش، پرهیز از خوابیدن بر روی شکم، پرهیز از رگ زنی و حجامت پیاپی و... کمک گرفت.

رَمَد و تیرگی چشم

رَمَد یکی از بیماری های چشم است. زیاد بودن بخار در مناطق جنوبی یکی از عوامل رمد است. اختلاف مزاج و ریزش اشک سرد بسیار، از نشانه های رمد است.

رمد خشک، رمد خونی، رمد صفرایی از انواع رمد می‌باشند.

دستورات کلی برای درمان رمد عبارتند از: کم خوری، سبک خوری، پرهیز از خوراک های بخارزا، دیرهضم، آمیزش، تحرک، مالیدن روغن به سر، خوراک های ترش، شور و تند.

از داروهای رمد می‌توان به شیاف سفید دارویی، قرص چشم از گل محمدی، داروهایی مثل فیل زهره، صندل، مازوج، اقاقیا و...اشاره کرد.

آب در چشم

تا زمانی که حجم بادکنک آبی کوچک است باید با داروی ترکیبی گل شاموس آن را خشکاند. گل شاموس ترکیبی از اوقیه، سرمه شسته، سونش شسته مس، افیون و... است.

چرک زیر پرده ی چشم

گاهی چرک زیر قرنیه جمع می‌شود که شبیه ناخنه است. اگر تکه ی ریزی از آن خوره بزند به آن قلقطانا می‌گویند.

برای درمان چرک غلیظ می‌توان از عسل و افشره ی شنبلیله، شیاف کندری با زعفران، سوخته ی ارزیر سیاه و... کمک گرفت.

سرطان چشم

این بیماری معمولا در پرده ی بیرونی قرنیه به وجود می‌آید.

علائم آن درد زیاد، کشیدگی رگ های چشمی، سوزش سوزنی، سرخی لایه های چشم، سردرد و بی اشتهایی می‌باشند.

این بیماری به جز داروهای مسکن و پرهیزات غذایی درمان خاصی ندارد. نوشیدن شیر، تنقیه ی بدن و اطراف سر، استفاده از شیاف سفیده ی تخم مرغ، شاه افسر و... مفید است.

زیاد یا کم بودن گوشت ریزش گاه اشک

گاهی گوشت این منطقه زیاد و مانع از دید می‌گردد؛ گاهی نیز کوچک است و باعث ریزش اشک بدون اراده می‌شود.

استفاده از داروهایی مثل الوا و بنگ در درمان موثر هستند.

سفیدی در چشم

گاهی پرده ی نازکی روی چشم شکل می‌گیرد که به آن ابر فراگیر می‌گویند. این پرده نازک بر اثر قرحه یا جوش به وجود می‌آید.

برای درمان بیمار درمان های زیر توصیه شده اند: قرار دادن سر روی بخار آب گرم، استفاده از افشرده ی آلاله، شکر تبرزد، کف دریا، سرمه، پرهای کوچک گلنار، مازوج و صمغ خرنوب و...

لکه ی خون در چشم

لکه ای است از خون تازه یا خون کهنه که بر اثر بعضی از رگ های ترکیده در چشم به وجود می‌آید.

خون کبوتر، شفتین، فاخته و قمری، استفاده از شاه افسر با خون سیاوشان یا ریشه ی سوسن، سرکه ای که خاکستر در آن پخته شده و... برای درمان مناسب اند.

اشک ریزی بی اراده

عبارت است از تری همیشگی چشم که رطوبت دارد و گاهی اوقات به صورت اشک می‌ریزد.

شیاف الوا، شیاف زعفران با بنگ، کندر یا دود کندر، خشخاش شاخ دار و... برای درمان توصیه شده اند.

لوچی

سستی یا تشنج برخی از ماهیچه های چشم از علل لوچی هستند.

لوچی طبیعی بدون درمان بوده و استفاده از افشره ی برگ زیتون، شیر خر، و روغن های بسیار مرطوب در درمان سایر لوچی ها موثرند.

گودی و کوچکی چشم

گودی چشم از تب، بی خوابی یا ناراحتی ایجاد می‌شود.

کبودی چشم

علت کبودی چشم از پرده های چشم یا رطوبت هاست.

استفاده از سرمه ی اصفهانی، مشک و کافور، هسته ی میوه ی زیتون و... در درمان موثرند.

سخت شدن پلک

وقتی پلک به سختی جمع و باز شود که اکثرا درد و سرخ رنگی بدون رطوبت به دنبال دارد.

برای درمان می‌توان از انفیه های خیس شده در روغن بنفشه و نیلوفر، سفیده ی تخم مرغ همراه روغن گل سرخ و...استفاده کرد

دریدگی و پارگی پلک

مرهم عدس پوست کنده و پوست انار در سرکه ی پخته و زرده ی تخم و زعفران در درمان اثرگذارند.

بادکردگی

ورمی سرد همراه با خارش که ناگهانی بوده و به گوشه چشم کشیده می‌شود.

تخلیه و پاکسازی سر و بدن و مالیدن الوا، فیل زهره، شیاف خشخاش و... توصیه شده است.

ریختن مژه

علت آن یا ماده است یا موضعی. آسیب به رستنگاه مژه و ورم پلک و سرخی و سوزش شدید از علائم آن هستند.

ریزش مژه را می‌توان با تغذیه و رعایت بهداشت و استفاده از انار جوشیده شده در سرکه، زاج سفید و زرد و... درمان کرد.

چسبیدگی های کنار پلک

این حالت پس از رمد پدید می‌آید.

انزروت، شکر طبرزد و کف دریا برای درمان مفید اند.

ضعف بینایی

ضعف بینایی از دلایلی چون ضعف قدرت بینایی در مغز، چیرگی رطوبت، زیاد نگاه کردن به آفتاب و آسیب در لایه ی پرده های چشم ایجاد می‌شود.

دارو و روغن هایی که برای درمان موثرند عبارت اند از: زهره ی کبک، ماهی شبوط، بز نر، پرستو، روغن نرگس و روغن کرچک، آب انار ترش و شیرین و....

چیزهایی که برای چشم ضرر دارند

آمیزش زیاد، خیره شدن به چیزهای درخشان، خوابیدن با شکم پر و خوراک های شور و تند. خواب زیاد، ریحان کوهی، شوید، کلم و عدس نیز مضرند.

شب کوری و روز کوری

در شب کوری چشم در شب نمی‌بیند و برای درمان آن می‌توان از تمام زهره ها مثل زهره ی بز نر و قوچ کوهی کمک گرفت.

روز کوری عبارت است از کم شدن بینایی بر اثر تابش آفتاب و درمان آن زیاد شدن رطوبت و غلظت خون است.

سیاهی ها

در این حال انسان رنگ هایی می‌بیند که در فضا پخش شده اند.

استفاده از ایارج فیقرا و حب طلا مخلوط با لوفا و پرهیز از غذاهای غلیظ و بخارزا، خریق سفید، زهره ی گاو نر جوان در درمان اثر دارند.

گشادی چشم

گشاد شدن سوراخ عنبیه را که علت آن سردرد، ضربه یا خود کاسه ی چشم باشد گشادی می‌گویند.

در درمان گشادی از روش هایی چون حجامت پشت گردن، آرد باقلای پوست کنده، کندر و زعفران، زهره ی بزغاله، فضله ی خشک سوسمار و... بهره می‌برند.

تنگی چشم

وقتی سوراخ عنبیه از حالت طبیعی تنگ تر شود که علت آن می‌تواند از خشکی قرنیه یا رطوبتی که باعث کشش قرنیه می‌شود، باشد.

برای درمان خشکی از داروهای رطوبت آور مثل انفیه و افشره های پاشیدنی و برای درمان رطوبت از زنگار، اندران، الوا و... کمک می‌گیرند.

آب آوردن چشم

یکی از بیماری های چشم است که سدی بین چشم و دیدن به وجود می‌آورد و رطوبتی خارجی است که داخل چشم می‌شود و میان رطوبت بیضیه و پرده نازک قرنیه در آن جا که سوراخ عنبیه است، جمع می‌گردد.

خوردن غذای اندک، نخوردن خوراک های مرطوب، پرهیز از سیر شدن و آمیزش در درمان موثرند.

نابینایی

در اثر ضعیف شدن قدرت بینایی به حدی که بیش از اندازه باشد، نابینایی کامل پدید می‌آید.

نشانه های ضعیف شدن چشم عبارتند از: سرخ شدن و تپیدن چشم، سنگین و کم حرکت شدن، گسست عصب توخالی بر اثر ضربه و...

قمور

نوعی بیماری چشمی که بر اثر نگاه کردن به روشنایی بسیار زیاد یا سفیدی زیاد پدید می‌آید و باعث نابینایی یا نزدیک بینی می‌شود.

برای درمان از شاه افسر و بابونه، عسل و آب سیر، و نگاه کردن به رنگ های سبز و آبی بهره می‌برند.

4. بیماری های گوش

بهداشت گوش

گوش را باید از گرما و باد محافظت کرد، مراقب بود آب و جانوران داخل آن نشوند، هرهفته روغن بادام تلخ در گوش چکاند، و از تولید ورم و زخم و جوش دوری کرد.

گوش درد

درد گوش یا بر اثر تباهی مزاج یا ورم یا جوش یا گسستگی پیوندهاست. تباهی مزاج می‌تواند گرم بدون ماده یا سرد بدون ماده باشد.

برای درمان درد گوش موارد زیر پیشنهاد شده اند:

قطره ی ولرم روغن گل سرخ، شیاف خشخاش شاخ دار، روغن شوید، روغن غار، آب مرزنگوش سبز و...

صدا و وزوز گوش

این صداها وجود خارجی ندارند و از تاثیر حرکت هوا به وجود می‌آیند.

اگر صداها دائمی باشند علت آن در سر است؛ و یا می‌توان علت را از معده، چرک جمع شده در گوش، وجود خلط چسبنده یا خشکی دانست.

استفاده از غذاهای رطوبت زا و روغن های معتدل،تنقیه، خربق سفید، بوره ی قرمز، بسته به تبع شخص توصیه شده است.

چرک و زخم گوش

زخم گوش دو نوع است: آشکار و پنهان

برای درمان زخم آشکار، از سرکه و آب یا سکنجبین و آب و یا عسل و آب استفاده می‌شود

در درمان زخم پنهان و نو از شیاف خشخاش شاخ داربا سرکه یا شیاف گل سرخ، افشره ی برگ بید، آب پز برگ بید، زاج بلوری و... کمک می‌گیرند.

خون ریزی گوش

گاهی بیماری های گوش باعث خون ریزی گوش می‌شوند که علت آن می‌تواند از ترکیدن یا بریدن یا باز شدن رگ یا بر اثر ضربه باشد.

آب پز مازوج با آب یا با سرکه، صمغ فیل زهره، افشره ی هفت بند، افشره ی ریحان کوهی و... از جمله درمان های خون ریزی گوش هستند.

کثیفی ای که راه گوش را می‌بندد

بسته به میزان درد گوش می‌توان از روغن بادام کوهی، شاه زیره، زهره ی بز با روغن تره ی کوهی، بورک و زرنیخ و... استفاده کرد.

بند آمدن گوش

ممکن است این بیماری به سبب کثیفی، خون منعقد شده، گوشت اضافه، زگیل، شن یا هسته ی میوه ای باشد یا آنکه جانوری در گوش مرده باشد.

استفاده از قطره های روغنی مثل روغن گل سرخ،روغن سوسن و روغن خیری توصیه شده است.

ضربه خوردن گوش

اقاقیا، مرّ، الوا و کندر را با سرکه یا با سفیده ی تخم بیامیزند و در گوش بمالند.

خارش گوش

آب خاراگوش را با برخی از روغن ها یا خاراگوش را با روغن بجوشانند و در گوش بچکانند.

آب در گوش

گاهی در هنگام آبتنی آب در گوش میماند و باعث ورم در عمق گوش و درد شدید می‌شود.

روغن بادام شیرین، ساقه ی خشک شوید، تکه ای از گیاه بردی، بابونه، بنفشه، شاه افسر و... در رفع این درد موثرند.

رفتن جانور در گوش

گاهی اوقات حشره ای داخل گوش می‌شود؛ اگر کرم باشد غلغلک نشانهی آن است.

چکاندن قطران، افشره ی ریشهی درخت توت، افشره ی کاهوی سبز، برگ صنوبر و ... سودمندند.

ورم بیخ گوش

این ورم در پرده ی صماخ به وجود میآید و برای جوانان خطرناک تر از پیران است.

خاکستر صدف، خاکستر گوش ماهی، زفت تر، مقل، بابرموم، شاه زیره، مغز کبک، مغز گاو و مغز استخوان گاو برای درمان مفید اند.

5. بیماری های بینی

آسیب دیدن حس بویایی

تغییرات حس بویایی مثل از بین رفتن، ضعیف شدن، تبدیل شدن به بویایی فاسد و تباه، از آسیب های حس بویایی می‌باشند.

از علت های این آسیب می‌توان به سوء مزاج تنها و ساده، رویش گوشت اضافه در بینی، ضربه خوردن استخوان بینی و... اشاره کرد.

استفاده از سیاه دانه، زرنیخ سرخ و پونه، روغن گل سرخ و... در درمان موثرند.

خونریزی بینی

گاهی بر اثر سردرد و التهاب و بیماری حاد یا ضربه خوردن به وجود میآید.

بهترین درمان برای خونریزی بینی رگ زنی و استفاده از داروهایی نظیر افشره ی گیاه شنگ، برگ سفید خار، کافور، آب خرمای کال، گلنار ساییده شده گرد شده و... توصیه شده اند.

زکام و نزله

این دو بیماری بر اثر سیلان مغز پدید می‌آید. علت نزله یا حرارت مزاجی یا سبب خارجی است؛ از جمله آفتاب زدگی، چیزهای سمی، بو کردن داروهایی همچون زعفران، مشک و پیاز.

پرهیز از پرخوری، مصرف شربت ساده ی خشخاش، حب قوقیا، بخور چوب گز و گل محمدی، حسلی ها، حسل و اصطرک مفید هستند.

عفونت بینی

عواملی چون بالا رفتن بخارهای عفونی از اطراف سینه و ریه و معده، خلط گندیده در استخوان ته بینی، عفونت و فساد استخوان انتهای بینی، بواسیر بینی سبب عفونت در بینی می‌شوند.

برای درمان باید از فتیله استفاده کرد؛ مانند فتیله ی مرّ، هل، صمغ خرنوب مصری با عسل یا هل، گل سرخ و میخک و...

زخم در بینی

علت به وجود آمدن زخم، بخارهای تند مزاج یا پلید یا سیلان های عفونتی است. زخم دو نوع است: آشکار و پنهان.

برای درمان بسته به زخم خشک یا وجود ماده ی عفونی می‌توان از روغن بنفشه با کتیرا، بوره ی قرمز و صابون، زاج سفید و... استفاده کرد.

بند آمدن بینی

گاهی چیزی در بینی گیر می‌کند و باعث بندآمدن آن می‌شود.

برای درمان از مخلوط عدس تلخ، افیون، زعفران و... استفاده می‌شود.

خرناس

برای درمان خرناس از مازوج ساییده شده، آب انار و کندر استفاده می‌کنند.

کوفتگی و شکستگی بینی

در ترکیبات درمانی این عارضه از ماش، الوا، زعفران، رامک و... استفاده می‌کنند.

بواسیر

بواسیر گوشت های زایدی است که در داخل بینی می‌روید؛ که سفید رنگ یا سرخ رنگ است.

محصولات درمانی عبارت اند از: فتیله ی پوست انار ساییده شده، پوسته ی مس، زاج، بوره ی قرمز، زنگار و...

عطسه

بهترین حالت عطسه، راست نگه داشتن سر در برابر سینه است.

داروهای بازدارنده ی عطسه عبارتند از: روغن بید، قاووت و ابرمرده ی دریایی، مالیدن روغن مرطوب به ماهیچه و...

داروهای عطسه آور عبارتند از: خریق سفید، گند بیدستر، فلفل و خردل و...

خشکی و خارش بینی

خشکی بینی از حرارت، خشکی شدید، خلط چسبنده در بینی و علت خارش بخار تند مزاج، سیلان نزله ی قوی و سرد یا از جوش و خون دماغ، آبله یا سرخک است.

6. بیماری های دهان و زبان

از دست دادن قدرت چشایی

علت این بیماری یا مشارکتی است، یا از سوء مزاج و یا آسیب دیدگی.

معجون صمغ صنوبر، قرص ساخته شده از محموده، پیه حنظل و... در درمان موثرند.

سستی زبان

علت آن از رطوبت خونی آبکی یا در مغز یا در عصب حرکت دهنده ی زبان یا از شاخه عصب های پیوسته با عصب زبان است.

داروهایی چون مرزه و آویشن و خردل در درمان موضعی و شیره ی گیاه شیر سگ و کندس در درمان سستی زبان، و سایر داروها مانند پوست قرفه، نمک هندی و... برای درمان استفاده می‌شوند.

تشنج زبان

کماد گذاشتن بر بیخ گلو از خارج و قرقره کردن با روغن هایی مثل بابونه و یونجه و ... مفید است.

کلفتی زبان

بر اثر چیرگی خون یا رطوبت زیاد بلغمی سست کننده ی برانگیزنده، زبان کلفت می‌شود.

داروهایی ترش مثل ترنج و ریواس، زنجبیل و فلفل دراز، یا استفاده از گنجشک و جوجه های تازه پر درآورده در بچه ها برای درمان موثر است.

ورم های زبان

اگر ورم زبان از ورم گرم باشد از افشره ی کاهو، افشره ی تاج ریزی، ماست و گلاب و گلابی استفاده می‌شود.

اگر زبان دارای عفونت بود، گیرنده هایی چون آب پز سماق، آس، عدس و.... مناسب است.

و اگر ورم گرم غلیظ بود می‌توان از ترکیبات زیر استفاده کرد: زعفران، معجون فیقرا، کافور و مشک و...

نقص در سخن گفتن

این نقص از آسیب در مغز یا آسیب در ماهیچه ها ناشی می‌شود که معمولا از رطوبت یا یبوست است.

بیماری قورباغه

غده ای است که در زیر زبان شکل می‌گیرد و به رنگ قورباغه بوده و از رطوبت چسبنده است.

سوخته ی زاج، مرزه ی فارسی، پوست انار و... در درمان موثرند.

سوزش زبان

به علت حرارت دهانه ی معده یا مغز، تشنگی زیاد یا تب شدید و... به وجود می‌آید.

استفاده از قرص هایی چون تخم خربزه، تخم خیارچنبر، شکر حجاز و... بهبودبخش است.

تَرَک زبان

لعاب اسفرزه، خوردن پاچه و تخم مرغ نیم بند، کف پارچه ی دنباله ی خیار و سپستان مفید است.

جوش دهان

اکثرا براثر حرارت اطراف معده و سر پدید می‌آید.

برای درمان از داروهای ساده ای چون بذر گل سرخ، میوه ی درخت گز، گلنار، کتیرا، سماق، عدس، خرفه، هفت بند، مامیران، پوست جوزبوا، زرنیخ، آب پز قندول و... استفاده می‌شود.

زخم

زخم در پوست دهان و زبان پدید می‌آید. زخم سفید رنگ بلغمی، زخم زرد صفرایی و زخم سرخ سودایی است.

برای انواع زخم ها، بسته به تبع افراد، داروهای زیر تجویز می‌شود: مغز بز نر کوهی، آرد عدس، مازوج، تباشیر، آرد گاودانه، عسل با مازوج و...

ریزش آب دهان در خواب

به علت حرارت و رطوبت به خصوص در معده است؛ یا بر اثر کم غذایی یا بلغم یا سرما است.

اگر آب دهان از گرما باشد باید از غذاهای تبع سرد مثل مرباهای ترش، و اگر از سرما باشد باید از استفراغ کمک گرفت.

درمان بوی بد دهان ناشی از خوراک

بوی بد دهان را با جویدن برگ فیجن، برگ تمشک، و مضمضه کردن با سرکه ی پیاز دشتی و در دهان نگاه داشتن مشک زمین و زنجبیل بیابانی می‌توان برطرف کرد.

خون ریزی دهان

اگر خونریزی از سقف یا پوست دهان باشد، درمانش آب پز شاخه های تاک و جوانه های نازک تاک است.

گندیدن دهان

علت این بیماری را از عفونت لثه یا ریشه ی دندان، سوء مزاج پوست دهان، دهانه ی معده یا اطراف ریه می‌دانند.

میوه ی گز، آککرا، فیجن، درخت هندی، زنجبیل، صمغ خرنوب مصری و... از جمله تجویزهای درمانی هستند.

گشاد ماندن دهان

علت آن تنفس زیاد، التهاب شدید، تنگی نفس یا ضعف ماهیچه ی دهان است.

7. بیماری های دندان

بهداشت دندان

مصرف کمتر نوشیدنی هایی که در معده فاسد می‌شوند، مصرف نکردن ترشی که باعث کندی دندان ها می‌شود، اعتدال در مسواک زدن و... در بهداشت دندان موثرند.

دندان درد

درد آمدن گوهر دندان، درد عصب ریشه ی دندان، یا ورم و گوشت اضافه ی لثه باعث ایجاد دندان درد می‌شوند.

روغن گل سرخ و مصطکی، روغن سنبل رومی، روغن بان و... از تجویزهای درد دندان هستند.

داروهای تحلیل برنده ی ماده ی درد دندان

مرّ، فلفل، آککرا، زنجبیل، بذر بنگ، صمغ کاج و... بسته به تبع فرد، توصیه شده اند.

لق شدن دندان

در اثر ضربه، رطوبت، نازک شدن دندان یا خلل در محل رویش ایجاد می‌شود.

جویدن، حرف زدن، دست کاری دندان لق منع و به مصرف سوپ ها توصیه شده است.

سوراخ شدن دندان

علت آن رطوبت بد است که در دندان متعفن می‌شود.

برای درمان می‌توان از مشک زمین،صمغ کاج، زنجبیل جوشیده با عسل و سرکه، فلفل، هل بویا، کف دریا و... استفاده کرد.

شکستن و از هم پاشیدن دندان

علت آن اکثرا بر اثر سوء مزاج دندان یا رطوبت یا خشکی زیاد است.

دندان را می‌توان با شب و نشادر تقویت کرد.

تغییر رنگ دندان

پاک کننده ها و جلا دهنده های دندان عبارتند از: کف دریا، نمک، بذر ترتیزک ساییده، صدف، خاکستر ریشه ی نی و زراوند و...

رشد سریع دندان

مالیدن پیه و مغزها، به خصوص مغز پیه خرگوش و همچنین حنا، روغن حیوانی و روغن سوسن برای رشد دندان مفید است.

کشیدن دندان

اگر درد دندان آرام نشود یا با کوچکترین تحریک دچار درد شود باید آن را کشید.

برای تسکین درد می‌توان از داروهای زیر استفاده کرد: زردچوبه و پوست درخت توت،ریشه ی مشک چوپان، زرنیخ زرد و...

کِرم دندان

ترکیب بذر بنگ و بذر کره، بذر پیاز، پیه بز و... تاثیرگذارند.

سایش دندان ها بر هم

به هم ساییدن دندان ها هنگام خواب به علت ضعف ماهیچه های آرواره است.

کند بودن دندان

اگر خلط ترش باشد، علت آن از معده است وگاهی نگاه به کسی که چیز ترشی را گاز می‌گیرد باعث کندی دندان می‌شود.

جویدن خرفه و ریحان کوهی، جوز ملکی، نارگیل یا فندق، روغن زیتون و... توصیه شده اند.

از بین رفتن مینای دندان

اگر مینای دندان از بین برود دندان تحمل هیچ سردی یا گرمی را ندارد.

اگر از سردی باشد می‌توان از میوه ی غار، شب، زراوند نر، و اگر از گراست باید بردوام، روغن گل سرخ با کافور و... مصرف کرد.

ضعف دندان

برای ضعف دندان می‌توان از ترکیب مشک زمین، هلیله ی زرد، خرفه، دارچین، فلفل دراز و... کمک گرفت.

8. بیماری های لثه و لب

خون ریزی لثه

سوخته ی شب با سرکه با چند برابر نمک و یک و نیم وزن آن زاج سوری بر لثه بپاشند.

زخم و خوره در لثه

زخم های لثه سه گونه است: ساده، خوره ای، متعفن.

برای درمان هر سه گونه تجویزهایی موجود است: شیر الاغ، آب پز برگ زیتون، میوه ی گز و آککرا، کبابه و کف دریا...

کم شدن گوشت لثه

برای درمان از مخلوط کندر نر، زراوند ماده، آرد گاودانه و... بهره می‌برند.

سستی لثه

کوبیده ی میوه ی گز، گلنار و پوست انار، جفت بلوط، میوه ی آس سبز در دستورات دارویی موجودند.

گوشت اضافه لثه

درمان آن قلقنت و مرّ است که آن را از بین می‌برد.

ترک های لب و لثه

حرکت دادن کتیرا در دهان، مالیدن ناف و مقعد با روغن، میوه ی درخت بنه، رو غن گل مخلوط با سفیده ی تخم و... برای درمان کاربرد دارند.

ورم و زخم لب

این داروها برای زخم لب مفید است: هلیله، صمغ فیل زهره، بذر گل سرخ، میوه ی سرو، ریشه ی زردچوبه و....

بواسیر لب

داروهای درمان بواسیر لب این است: ریم آهن، مردار سنگ، سفیداب، زعفران و....

9. بیماری های گلو

گیر کردن چیزی در گلو

قرقره کردن رب انگوری که با انجیر پخته شده است، مشت زدن میان دوشانه ی بیمار، قرار دادن ضمادی از آرد جو، روغن زیتون و آب ولرم بر گلو در آزاد کردن راه گلو موثرند.

زالو در گلو

گاهی زالوهای ریز در آب آشامیدنی وارد گلو شده و به آن می‌چسبند.

استفاده از داروهای قرقره و بخور، استفراغ و داروهای ضد آن، خوردن سیر و نشستن در آفتاب، برای بیرون آمدن زالو موثرند.

خفگی

خفگی حالتی است که نفس را از رسیدن به سمت ریه و قلب باز می‌دارد.

نشانه های خفگی عبارتند از: تنگی نفس، بسته شدن دهان، دشواری بلعیدن، برآمدن چشم و....

زبان کوچک و لوزتین

گاهی نزله هایی اتفاق می‌افتد که بر اثر‌ آنها زبان کوچک و لوزتین ورم می‌کند و نفس کشیدن سخت می‌شود.

باید از این داروها برای درمان کمک گرفت: آب تاج ریزی، بذر گل، صمغ عربی، لعاب ها، صمغ کتیرا، سیماهنگ، کلم و....

افتادن زبان کوچک

گاهی بر اثر تب یا بدون تب زبان کوچک به سوی پایین کشیده می‌شود.

برای رفع این مشکل انگشت را به دارویی مثل رب توت و گردو مالیده و به زبان کوچک فشار وارد می‌کنند. بذر گل سرخ، افشره ی گیاه شنگ، مازوج ساییده با سرکه نیز از دیگر درمان ها می‌باشند.

10. بیماری های ریه و سینه

پاک کردن سینه از خلط

آرد باقلا، عسل و آب، تخم خیار، خیار چنبر، خربزه و کدو حلوایی و... برای این کار مفید هستند.

آسم (ربو)

یکی از بیماری های ریه که بیمار را مجبور به تندی و پیاپی نفس کشیدن می‌کند.

بعضی علل بیماری آسم بدین قرار است:

آسیب در ریه، ریزش رطوبت های بد از سمت سر به ریه، سردمزاجی ریه، قطع نفس از خستگی، کوچکی سینه، حبس باد در اندام های تنفسی.

درمان های زیادی برای آسم موجود است: مخلوط رازیانه ی سبز با شیر مادر، گوشت گنجشک، کبک، دراج، آبگوشت خروس، زراوند غلتان، هزارگوشان، هزار چشان، درمنه، سوسن و...

نفس تباه و بد

از حرارت قلب، زیاد شدن بخارهای درون قلب، رطوبت و سردی ایجاد می‌شود و برای درمان از داروهای مالیدنی و خوردنی، داروهای مسهّل، شجرینا، امروسیا و ... استفاده می‌کنند.

دشوار نفس کشیدن

شست و شو با صابون و بورک، مخلوط درمنه و ساقه ی فیجن و... گندبیدستر و درمنه و سایر نسخه ها برای این مشکل موجوداند.

پیدایش و آسیب های صدا

از کار افتادن، کاهش یا تغییر در صدا از آسیب های صداست که به تغییرات سوء مجاز، عصب و ضربه خوردن مربوط است.

از کار افتادن صدا

استفاده از زرده ی تخم مرغ آب پز، کنجد پوست کنده، شیر حیوان، انجیر خشک با پونه و سایر نسخه ها تجویز می‌شوند.

کلفتی صدا

پرهیز از خوراکی های ترش، شور، زبر، تند و تیز و مصرف سوپ مغز گندم، آب جو جوشیده، خیار، آب جو و... توصیه می‌شود.

زبری صدا

از این داروها استفاده شود: انجیر تر یا خشک، آب انگور منعقد شده با عسل، مویز خیس خورده در روغن بادام و....

صدای کوتاه

علت کوتاه بودن صدا، کوتاه بودن نفس است.

حبس مداوم نفس در سینه، انجام ورزش و فعالیت های زیاد، و خوابیدن زیاد سفارش می‌شود.

صدای نازک

به علت شب بیداری زیاد، خستگی و آواز خواندن و ورزش های خسته کننده ایجاد می‌شود. برای درمان توصیه شده است که بیمار آواز نخواند، ورزش معتدل انجام دهد، به اندازه غذا بخورد، هرروز صبح به حمام برود و از آمیزش خودداری کند.

صدای ناصاف

وجود رطوبت بسیار بسیار غلیظ باعث صدای ناصاف می‌شود.

برای درمان می‌توان از مرزش، حبس نمودن نفس، ماساژ با پارچه ی کتان و... بهره مند شد.

صدای لرزان

پرهیز از فریاد کشیدن، صحبت کردن آرام، ندویدن، عصبانی نشدن، دراز کشیدن به پشت و... توصیه می‌شود.

سرفه

سرفه حرکتی است که طبیعت انسان با آن ضرری را از بدن دور می‌کند.

درمان های زیر سفارش شده اند: گاودانه با عسل، آب حسل با حسل، ریشه ی شیرین بیان و پر سیاوشان و....

خون تف کردن

کسی که به خون تف کردن مبتلاست باید از چیزهایی که باعث تحریک خون می‌شود دوری کند، بسته به علت بیماری از گلنار، چشم انار، سماق، افشره ی گل محمدی، لعاب اسفرزه، بذر خرفه، لعاب به دانه و... استفاده کند.

درد اطراف سینه و پهلو

ایجاد ورم های خونی در اندام های داخلی و ماهیچه های سینه و اطراف سینه و دنده موجب بیماری شوصه، برسام یا سینه پهلو می‌شود.

بحران سینه پهلو در طولانی مدت چهارده روز است و بیمار منتظر تف آبکی و رسیده باشد.

ذات الریه

ورم گرمی است که در ریه شکل می‌گیرد.

از نشانه های ذات الریه می‌توان به تب سخت و شدید، کشیدگی در سینه، سرخی چهره، سنگینی پلک ها، کلفت شدن گردن، سرد شدن دست و پا و... اشاره کرد.

ورم سخت در ریه

تنگی نفس، احساس سنگینی، سرفه ی خشک و متوالی، احساس حرارت در سینه از نشانه های آن است.

ورم سست در ریه

نشانه های آن عبارتند از: تنگی نفس و تف کردن بسیار، احساس رطوبت در سینه، سربی شدن رنگ چهره.

جوش در ریه

احساس سنگینی، تنگی نفس، نفس زدن پیاپی، التهاب در سینه از نشانه های آن است.

آب در سینه

عرق کردن، تب ملایم، ورم دست و پا، تباهی نفس، و تف کردن آبکی نشانه های آن است.

ورم یا زخم قصبه

تب ملایم، احساس تپش در وسط کمر، خارش بدن، غلیظ و خشن شدن صدا علائم زخم قصبه است.

قرحه های سینه و ریه

در قرحه ی سینه خونابه و عفونت در سینه نمی‌ماند و به سمت فضای سینه جاری می‌شود، در قرحه ی حجاب اگر داخل حجاب شود جوش نمی‌خورد، قرحه ریه که همان سل است و قرحه در قصبه ی ریه.

سِل

طبیعت سرد، سفید پوستان، ساکنین مناطق سردسیر و... آمادگی بیشتری برای ابتلا به سِل دارند.

تب دقی یا تب نوبه و عرق دائمی از نشانه های سِل است.

غذای بیمار شامل آب جو، آب گندم پخته، خشخاش، شیرین بیان، مغز خیار چنبر و... و درمان ها شامل برگ زیتون شیرین، پیه گرده ی بز نر، زرنیخ زرد با روغن کنجد و...می شود.

سینه پهلو

آماله شدن بیمار، خوردن شکراب با آب جو، رب انار، هندوانه، پرهیز از سردی مثل آش عدس یا چیزهای ترش و... برای درمان معرفی شده اند.

ذات الریه

درمان آن مانند درمان سینه پهلو است. استفاده از خیار چنبر و مویز دانه گرفته برای یبس شکم، استفاده از افشره های سردی بخش،سوپ های حاوی آرد جو و آرد نخود، مصرف داروهای پاک کننده مثل آرد گاودانه، انگشت پیچ گاودانه، زراوند نر و ماده و دارچین ختابی سفارش شده است.

11. بیماری های قلب

شناخت حالات قلب

بررسی نبض و نفس بزرگ و سریع، سینه ی پهن و گشاد، موی پوست سینه، حرارت بدن، اخلاق و رفتار بیمار، کاهش یا افزایش نیروی بدنی، داشتن روحیه شاد و خوش بین یا اندوه و بزدلی در شناخت حالات قلب موثرند.

نشانه های مزاج های قلب

مزاج سرد طبیعی: کوچکی سینه، تنبلی فرد، کندفهمی، سردی بدن، آشفتگی و سراسیمه بودن و...

مزاج مرطوب طبیعی: نبض نرم، مرطوب بودن پوست، واکنش سریع در برابر اتفاقات

مزاج خشک طبیعی: نبض سخت، آرامش کم، اخلاق وحشیانه، خشکی بدن.

مزاج گرم و خشک طبیعی: نبض بزرگ و سریع، بداخلاقی، زودرنجی، دیر آشتی کردن و...

مزاج گرم و مرطوب طبیعی: کم بودن موی سینه، ابتلا به بیماری های عفونی، نبض بزرگ اما نرم.

مزاج سرد و مرطوب طبیعی: تنبلی، بزدل و ترسو بودن، نبودن نشاط و سرحالی، زیاد خشمگین نشدن و...

مزاج سرد و خشک طبیعی: نبض نسبتا کند، دیر رنجی، کینه توز بودن، نداشتن مو بر بدن.

سوء مزاج گرم: تند زدن نبض، تشنگی شدید، لاغر شدن بی دلیل، داشتن التهاب و غم و اندوه.

سوء مزاج سرد: کوچکی، کندی یا متفاوت بودن نبض، ترسو و بزدل بودن، آرامش ناشی از بوییدن چیزهای گرم، رافت قلب و دل نرمی.

سوء مزاج تر: نبض کند، واکنش سریع به امور، ابتلا به تب های عفونی.

سوء مزاج خشک: واکنش کند به امور، گرایش نبض به خشکی، حرارت بدن.

برای درمان هریک از سوء مزاج ها درمان هایی توصیه شده است: انجام ورزش های معتدل، مصرف داروهایی با مزاج گرم مانند درونه، ماه پروین، مشک، عنبر و... استحمام، پرهیز از پرخوری و...

خفقان قلب

نوعی بریدن و تپش غیر عادی قلب است.

خفقان قلب علل متعددی دارد: آسیب در قلب یا روکش قلب؛ سوء مزاج ساده و بدون ماده، ترسویی و بزدلی، حساسیت زیاد قلب و....

برای درمان خفقان قلب، بسته به خفقان گرم یا سرد، درمان هایی توصیه شده است: پاک سازی، آب ترب و سکنجبین، گل گاوزبان، مرزنگوش، کهربا، بدل مرجان، تریاق، معجون مثرودیطوس و...

غش کردن

ضعیف شدن قلب، کمی و نازکی روان، مصور شدن روان از علت های غش به شمار می‌آیند.

از علائم غش می‌توان به کاهش شدت ضربان قلب، تغییر رنگ چهره، پیدایش رطوبت سرد در بدن و... اشاره کرد.

تجویزهای متعددی برای غش کردن ارائه شده است: اندک اندک نوشیدن آب سرد، بو کردن داروهای خوش بو، پاشیدن گلاب یا افشره های سرد به دست و پای بیمار، ماساژ دست و پا، خوردن ماست در صورت حرارت بالای بدن، تشویق به استفراغ و...

از دست دادن نیرو به صورت ناگهانی

عبارت است از ناتوان شدن ناگهانی عضلات و مواجه شدن با مشکلات ایستادن، برخاستن و دراز کشیدن در بیمار.

درمان این بیماران شبیه درمان بیماران غشی است. استفاده از داروهای تقویت قلب، ورزش معتدل، غذاهای نرم کننده ی خلط مثل آب نخود یا روغن بادام، نوشیدن شربت عسل و شربت خاراگوش بعد از حمام، سفارش می‌شود.

12. بیماری های پستان

افزایش و کاهش شیر در پستان

افزایش و کاهش شیر در پستان به کیفیت خون بستگی دارد. اگر شیر زیاد بود، یعنی خون خوب در بدن زیاد است و کم شیری نشانه عکس آن است.

برای درمان کاهش شیر ازغذاهای گرم و پرقوت، بذر خیار چنبر، گوشت ماهی، سوپ جو با شیر، کرفس، هویج و... کمک میگیرند.

برای افزایش شیر از ترکیبات خرما، رازیانه، انجیر، روغن بادام شیرین و... استفاده می‌کنند.

ریزش شیر از پستان

گاهی شیر بیش از حد از پستان آمده و باعث ورم و درد و آزار می‌شود.

برای کاهش شیر از خوراکی های سردی بخش نظیر لعاب اسفرزه، آب کاهو، آرد باقالی یا خوراکی های گرمی بخش مانند ریحان کوهی، زیره، ریشه کلم و... بهره می‌برند.

پنیری شدن شیر و یخ بستن شیر در پستان

گرمای خشک کننده و سرمای سخت و یخبندان سبب پنیری یا یخ زدن شیر پستان می‌شود.

مالیدن نعنای کوبیده بر پستان، گندم و سیاه دانه و سوپ کلم، بخور بابونه و شنبلیله و سایر تجویزات توصیه شده است.

سفت شدن پستان و ایجاد تَرَک و غدّه در پستان

برای سفتی پستان از سرکه ی جوشیده یا مرهم برگ درخت مازوج برای ماساژ دادن؛ و برای ترَک و غدّه از برگ سبز شفتالو و فیجن استفاده می‌کنند.

کوچک کردن پستان و جلوگیری از فرو افتادن آن

کمتر حمام رفتن، گذاشتن مخلوط خاک و عسل یا مخلوط زیره و بیخ سوسن، مالیدن مخلوط سرکه و پوست کندر و پوست انار بر پستان، تاثیرگذار است.

13. بیماری های مری و معده

دشواری در بلعیدن

تنگی مری، اشکال اندام های همجوار مری، تغییرات سوء مزاج از حالت های مری می‌باشند.

برای درمان از پاکسازی معده، داروهای سرد یا گرم مانند دوغ ترش یا رازیانه ی شامی بوداده، بهمنان، سنبل، کندر و... استفاده می‌کنند.

ورم های مری

از درد در زمان بلعیدن و درد پشت گردن می‌توان به ورم مری پی برد.

استفاده از داروهای بازدارنده و گیرنده از جمله گیاهان خوشبو مانند اندران، مقل، شاه افسر و سقز و همچنین داروهای قوی تری مثل درخت غار، آککرا، شاه زیره، زراوند، زنبق و بلسان توصیه شده است.

مزاج های معده

به چهاردسته ی مزاج طبیعی گرم معده، مزاج طبیعی سرد معده، مزاج طبیعی خشک معده، مزاج طبیعی تر معده تقسیم می‌شوند.
بیماری های معده

علت بیماری های معده می‌تواند از این موارد باشد: ورم معده، دمل چرکین، شکل و شمایل معده، زبری و صافی غیر عادی معده، بسته شدن مجرای بین معده و کبد، بادکردگی در معده و...

شناخت حالات معده

برای شناخت حالات معده باید این نشانه ها را در نظر گرفت: تحمل معده برای پذیرفتن خوراک، هضم کردن یا نکردن غذا، سکسکه کردن، تپیدن و پریدن معده، قرقر شکم، رنگ و بوی دهان، درد و اذیت در معده و...

انواع آروغ ها

آروغ ترش، آروغ بدبو، آروغ دودی، آروغ زنگاری، آروغی که بوی ماهی بدهد، آروغی که باد خالص است و بهترین آروغ این است.

آروغ بدبو نشان دهنده ی عفونت یا دمل چرکین است. آروغ بوی گوشت،بوی عرق، یا بوی ماهی و لجن سیاه نشان از وجود رطوبت متعفّن و گندیده در معده است.

سوء مزاج معده

برای هریک از سوء مزاج های معده شامل: سوءمزاج گرم معده، سوء مزاج سرد معده، سوء مزاج خشک معده، سوء مزاج ترمعده، مزاج سرد رطوبی معده، سوء مزاج سرد و خشک معده، سوء مزاج گرم و خشک، و سوء مزاج معده همراه با ماده ی خلط، درمان هایی ذکر شده است.

بسته به نوع مزاج می‌توان از درمان های زیر بهره مند شد:

ماست، سرکه، گشنیز و... در سوء مزاج گرم.

قرص دارچین، قرص گل محمدی، روغن حنا و بابونه در سوء مزاج سرد.

نشستن در طشت آب گرم، نوشیدن شیر الاغ یا گاو در سوء مزاج خشک

بذر رازیانه، قرص گل محمدی، گلنگبین و... در سوء مزاج تر.

روغن مصطکی، روغن بلسان، صمغ درخت بنه، استرک و... در مزاج سرد رطوبی.

روغن های رطوبت دهنده، مصطکی و... در سوء مزاج سرد و خشک.

قرص گل محمدی شاداب، معجون قیروطی و... در سوء مزاج گرم و تر.

فلفل سیاه، خاراگوش، معجون ایارج در سوء مزاج معده با ماده ی خلط.

بیماری های بی علت سوء مزاج

وقتی معده از حالت طبیعی خود کوچک تر یا بزرگ تر باشد، معده از باد آسیب دیده باشد، در میان راه ارتباطی معده و اندام های دیگر گرفتگی پدید آید.

سازگارها و ناسازگارها با معده

سازگارها با معده: غذاهای سازگار با معده باید گیرنده باشند و نوعی تلخی که شدید نباشد در‌ آنها باشد.

برای معده، خوب است که هر پانزده روز یک بار استفراغ کرد تا خلط بلغمی در معده انباشته نشود. روغن های گردو، پسته و زیتون سازگاری بیشتری با معده دارند.

ناسازگارها با معده: بدترین دشمن برای معده، پرکردن آن از خوراک است. همچنین خودداری از خارج کردن مدفوع برای معده زیان آور است. میوه صنوبر، چغندر، ریحان کوهی، ترشک، سرمک و... با معده ناسازگارند.

درد معده

درد معده می‌تواند از علل زیر باشد: سوء مزاج ساده ی بدون ماده، سوء مزاج همراه با ماده، قرحه ی خوره، ورم معده، نوشیدن آب سرد و...

برای درمان درد معده، بسته به نوع مزاج، از داروهایی چون کدو حلوایی، سکنجبین، آب غوره، زراوند نر، ساقه ی شوید و....

ضعف و ناتوانی معده

ضعف و ناتوانی معده شامل موارد زیر است: ناتوانی در هضم غذا، کم اشتهایی، قرقرشکم و آروغ های مختلف.

برای درمان می‌توان از داروهای سردمزاج، میوه های سرد و سردی بخش، دوغ سردی که از ماست گاو تهیه شده و ....

پر کردن معده از غذا و هضم نشدن آن

نشانه های این بیماری عبارت است از: نفس تنگی، سنگینی سر، درد معده، سکسکه، آروغ ترش، حالت تهوع و استفراغ و...

برای درمان حتما باید معده را تخلیه کرد تا سبک شود مثلا وادار کردن به استفراغ، خوردن داروی مسهّل، ورزش و...

اشتها و گرسنگی

کسانی هستند که اشتهای زیادی دارند و بسیار می‌خورند و کسانی نیز هستند که اشتهایی ندارند و بسیار کم می‌خورند.

عواملی که باعث آن می‌شوند به طور مثال عبارتند از: سرما باعث تحریک اشتها و گرما و تب داشتن باعث کم اشتهایی می‌شوند. گاهی اوقات کم اشتهایی و بی اشتهایی بر اثر کِرم های داخل شکم یا گاهی بر اثر بدخوابی است؛ حالات روانی نیز می‌توانند از دیگر عوامل باشند.

برای اشتها آوریِ بیماران بی اشتها، می‌توان از تجویزاتی چون نمک، کبر خوش بو شده، نعناع، پیاز، زیتون، فلفل، خولنجان و ... استفاده کرد. در کل این داروها برای بی اشتهایی مفید است: کندر، مصطکی، سُک، نی نهاوندی، گلنار و شربت خاراگوش.

اشتهای تباه

گاهی اوقات افرادی، اشتها نسبت به غیر خوراکی دارند؛ مثل گِل، زغال، خاک، گچ و غیره. زنان باردار بیش از ابتلا به بی اشتهایی مبتلا به اشتهای تباه می‌شوند.

بهترین چیز برای کسانی که اشتهای تباه دارند، آن است که ناشتا جوجه کباب بخورند و سپس آجیل هایی مانند پسته، مویز، شاه بلوط و کشمش بخورند. موادی چون لوبیا قرمز، نمک، شوید، ترتیزک کاشتنی، بذر ترتیزک آبی و... نیز جزء موارد درمانی می‌باشند.

ویار در زنان باردار

ویار، اشتهای زن باردار است که به علت نیاز جنین، افزون بر نیاز غذایی مادر به وجود می‌آید. اگر گرایش ویار به چیزهای ترش مزّه و تند و تیز باشد خوب است، امّا اگر به چیزهای خشک و خشک مزاج مانند گِل و یا زغال باشد بد است.

اشتهای شدید (گرسنگی سگی)

کسانی هستند که هرچقدر بخورند باز هم اشتهای خوردن دارند، علّت این بیماری می‌تواند از موارد زیر باشد: از پاکسازی های بیش از حدّ بدن؛ تب های طولانی که بدن به آن مبتلا می‌شود، حرارت بیش از اندازه در دهانه ی معده و...

اگر علت این بیماری سرما یا بلغم زیاد جمع شده در معده باشد، باید آن را این گونه درمان کرد: با داروهای پاک کننده و تخلیه کننده ی گرمی دهنده، بیمار را پاکسازی کرد، غذای گرم مزاج خورد، از روغن زیتون استفاده کرد، از خوردن چیزهای ترش و گس پرهیز کرده و سایر موارد درمانی را به کار برد.

اگر علت پیدایش این بیماری پس از تب بیمار باشد، از این درمان ها باید استفاده کرد: بیمار غذاهایی باید بخورد که چربی های خوب گوهر و تاثیربخش داشته باشد که دهانه ی معده را از آن چه در آن گیر کرده پاک کند، مثل روغن زیتون همراه با شکر. نباید خوراک و نوشیدنی های گرم و گرمی دهنده بخورد، اگر بیمار مشکلی نداشت، با آب سرد آب تنی کند، غذای بیمار علاوه بر سرد و سردی دهنده بودن، لزج و غلیظ هم باشد، مثلا سیرابی، ترشی های سرکه ای و...

گرسنگی گاوی

در این بیماری معده تقاضای خوراک نمی‌کند، ولی سایر اندام های بدن گرسنه هستند و بیمار، بی اشتها می‌خورد.

برای درمان، بیمار باید: خوراک اشتها برانگیز بو کند، میوه های خوش بو را ببیند و بو کند، عطرهایی را بو کند که تا حدودی نیروی قبوضیت دارند، بخور عنبر را استنشاق کند و...

غش کردن از گرسنگی

کسانی هستند که به هیچ وجه نمی‌توانند گرسنگی را تحمل کنند و اگر گرسنگی به آنان فشار آورد، از هوش می‌روند. علت آن گرمای شدید و ناتوانی دهانه ی معده است.

درمان گرسنگی غش آلود، همانند روش گرسنگی گاوی است.

تشنگی

تشنگی می‌تواند از عواملی چون: سوء مزاج گرم معده یا سوء مزاج دهانه ی معده، خوردن خوراک غلیظ، وجود خلط صفرایی تلخ، ابتلا به بیماری سرسام یا قطرب، ورزش و خستگی زیاد و... ناشی شود.

برای درمان تشنگی، این موارد توصیه شده است: ریختن آب سرد بر زبان، خوردن روغن زیتون در سحرهای ماه رمضان، مخلوط گلاب قند و آب (در صورتی که شخص تب نداشته باشد) و...

بدهضمی

اگر هضم غذا در معده اشکال داشت، علل زیر باعث این مشکل است: پایین های معده آسیب دیده است، به کیفیت و حجم غذا بستگی دارد، به آرامش و حرکات انسان بستگی دارد، ممکن است براثر سوء مزاج باشد.

بدهضمی ممکن است منجر به بیماری های زیر شود: استسقا، سرطان، جوش مورچگی، باد سرخ، بهک، پیسی و گری. علّت این بیماری ها این است که خونی که تولید می‌شود با طبیعت بدن سازگار نیست.

تباهی هضم

گاهی اوقات غذا در معده تباه می‌شود که علل آن موارد زیر است: خوراکی خورده شده که هضم نمی‌شود، تلمبار شدن بیش از حدّ غذا در معده، خوراک بسیار سرد مزاج است؛ مانند کدو، چندین نوع غذا را در یک وعده خوردن و...

برای درمان در ابتدا باید آنچه در معده است خارج شود و معده با استفراغ یا اسهال پاکسازی شود، پیش از غذا خوردن مقداری گلاب نوشید، در صورت ترش کردن سیب شیرین مکید و...

ضعف معده در هضم غذا

علل زیر باعث ناتوانی و ضعف معده در هضم غذا می‌شود: در معده علتی است که خوراک وارد شده به معده را لغزش می‌دهد، معده به ورم گرم یا ورم بلغمی یا ورم سودایی یا قرحه مبتلا شده است، سنگین بودن خوراک وارد شده به معده، ناراحتی و غصه خوردن.

نشانه های ضعف معده در هضم غذا عبارتند از: سنگین شدن معده؛ ماندن بیش از حد خوراک در معده؛ آروغ، مزّه ی خوراک می‌دهد، قرقر شکم و حالت تهوع.

اگر علت ضعف معده تلمبار شدن غذا باشد، باید این موارد را رعایت کرد: زیاد بخوابد، ورزش را ترک نکند، بلند فریاد نزند، حمام نرود، با آب ولرم استفراغ کند، غذاهای لطیف بخورد و...

کندی و سرعت در پایین آمدن خوراک از معده

اگر معده و دستگاه گوارش سالم باشد، خوراک سبک را تقریبا دوازده ساعت و خوراک سنگین را تقریبا پانزده ساعت نگه می‌دارد. باید آن قدر غذا در دستگاه گوارش بماند تا هضم شود، سپس نوبت دستگاه راننده است که غذای هضم شده را خارج کند.

درمان های پیشنهادی عبارتند از: خوابیدن به پهلوی راست، پیاده روی آهسته و ماساژ پاها، استفاده از داروهایی مثل مخلوط آرد شنبلیله و بذر کتان به همراه عسل و...

سفتی معده

گاهی معده آن قدر سخت می‌شود که همچون ورم می‌گردد. علت آن سردی پرمایه یا مادّه ی سودایی غلیظ است که در معده وارد شده است.

برای درمان باید مرهم روی معده گذاشت و مرهم شامل داروهایی مثل شاه افسر، زعفران، مصطکی، بلسان، کندر، مقل و... است.

آروغ

اگر باد در معده پدید آمد و در دهانه ی معده گیر کرد و به معده آزار رساند، باید این باد را با آروغ دفع کرد.

چیزهایی که باعث آروغ می‌شوند عبارتند از: مرزه، برگ گیاه فیجن، کندر، رازیانه ی شامی، زیره ی سیاه کرمانی، پونه و....

ورم گرم معده

گاهی اوقات معده، به ورم گرم مبتلا می‌شود.

نشانه های ورم گرم معده بدین قرار است: التهاب و سوزش زیاد در معده، تشگی، تب مداوم، برآمدگی معده

برای درمان از داروهای بازدارنده ای چون ضماد به، پوست کدو، خرفه، آرد جو، غذاهای نرمی بخش مانند جو، ماش، کدو حلوایی و... استفاده می‌کنند.

ورم سرد بلغمی

علت ورم سرد بلغمی، رطوبت، بدهضمی، تحرّک کم و کم ورزش کردن است.

علایمی چون درد دائمی معده، کدر بودن رنگ چهره و زیاد بودن آب دهان در فرد بیمار دیده می‌شود.

ورم سخت و غلیظ در معده

ممکن است که ورم سخت به خودی خود در معده به وجود آید و شاید بر اثر ورم گرم، معده سخت و غلیظ شده باشد. این ورم علاوه بر نشانه های سایر ورم ها با لمس کردن حس می‌شود و بیمار دچار یبوست شده و بدن او لاغر می‌شود.

برای درمان از مخلوط داروهایی مثل روغن کرچک، آب پز خیار چنبر، شکوفه ی گورگیاه، مصطکی، پر سیاوشان و... استفاده می‌کنند.

غذای این بیماران باید مارچوبه، لبلاب و روغن بادام شیرین باشد.

دمل در معده

گاهی اوقات طبیبان در درمان ورم معده سستی و اهمال می‌کنند تا این که ورم به دمل تبدیل می‌شود.

تا زمانی که در معده ورم وجود دارد نباید رگ زنی کرد و از داروهای سردی کننده ی معده استفاده نمود.

نسخه هایی چون ترکیبات کاسنی بیابانی، بذر مرّ، شنبلیله، شکر و... برای درمان توصیه شده اند.

غذای بیمار در ابتدای بیماری باید سوپی از نشاسته، جو پوست کنده و زرده ی تخم مرغ باشد، در انتهای بیماری باید سوپی خورد که در آن شوید و شنبلیله باشد.

دمل چرکین در معده

جرم معده، از خلط های درون معده تاثیر می‌گیرد و گاهی این تماس زیاد از حد لازم بوده و دمل چرکین در جرم معده پدید خواهد آمد.

در تمام حالات دمل چرکین در معده اگر در پایین معده باشد، باعث تنگی نفس، ریزش عرق و غش کردن می‌شود. همچنین دست و پا سرد، آروغ بدبو، زبان خشک می‌شود و بیمار زیاد استفراغ می‌کند.

باد شکم

مصرف خوراکیِ دارای مزاج مرطوب، خوردن زیاد آب روی غذا یا تحرکی که باعث درهم آمیختن خوراک در معده شود، مصرف خوراکی های بادزا مثل لوبیا و عدس و غیره، جمع شدن زیاد از حدّ ماده سودایی در معده و... از علل به وجود آمدن باد شکم هستند.

بیمار برای درمان باید: خوراک باد آور نخورد، به صورت دمر بخوابد و شکمش روی بالش باشد، از داروهایی مثل برگ فیجن، بذر فیجن، میوه ی غار، انگدان و سیسالیوس و... استفاده کند. هرچیزی که باد شکم تولید کند، قرقر شکم نیز تولید می‌کند. درمان قرقر شکم، آسان تر از درمان بادکردگی است.

لغزندگی و صافی معده

علل لغزندگی و صافی معده یکی از این موارد است: سوء مزاج گرم همراه ماده ی خلط گزنده، سوء مزاج گرم ساده و بدون ماده، سوء مزاج سرد همراه ماده ی خلط لغزاننده، سوء مزاج سرد ساده ی بدون ماده ی خلط، دمل چرکین معده که بر اثر خوراک وارد شده در معده به وجود می‌آید، ناتوانی و ضعف نیروی نگه دارنده ی خوراک در معده.

برای درمان، بعد از پاکسازی، می‌توان از رب میوه های قبوضیت آور استفاده کرد، گاورس را در قاووت آب جو بر روی آتش بپزند، دوغ گاو را بر روی آتش بپزند و از غذاهایی مانند عدس پوست کنده، برنج، گاورس با افشره ی میوه های قبوضیت آور و... تغذیه کرد.

استفراغ و حالت تهوّع

استفراغ، چیزی در معده است که با معده سازگاری ندارد؛ معده آن را از طریق دهان خارج می‌کند. تهوّع همان استفراغ و مقدمه ی آن است و ممکن است که از معده خارج شود و شاید خارج نشود.

علل پیدایش استفراغ و حالت تهوّع را از این عوامل می‌دانند: ماده ای بدجنس در معده است که باید سریعا دفع شود، مغز دچار آسیب می‌شود و معده به خاطر این جریان دچار استفراغ می‌شود، ماده ی صفرایی فاسد کننده ی غذا یا ماده ی رطوبتی متعفّن در معده است، وجود رطوبت غلیظ پرمایه، وجود خون یا بلغم شیرین در معده و سایر عوامل.

استفراغ های مفید و مضر

استفراغ در حالت بحران بیماری، استفراغ کسی که تب دارد، استفراغ در اثر پُر شدن بیش از اندازه ی معده و...در دسته بندی استفراغ های مفید و خون بالا آوردن، بالا آوردن ماده ی سودایی، بالا آوردن صفرای خالص، استفراغ هایی که به رنگ سیاه یا زنگاری یا تیره است، در دسته ی استفراغ های مضر به حساب می‌آیند.

نشانه های استفراغ کردن

ابتدا حالت تهوّع در انسان به وجود می‌آید؛

پریدن لب و احساس کردن این که سر دنده های نزدیک شکم رو به بالا کشیده می‌شود.

خون همراه با استفراغ

علت خون همراه با استفراغ می‌تواند یکی از دلایل زیر باشد

1. این که استفراغ بیش از حد بوده است؛

2. پس از اسهال گرفتن با داروی مسهّل بسیار گرم مزاج؛

3. پس از ترکیدن ورم نرسیده و نپخته؛

4. خون دماغ داخل معده شده و متوجه آن نشده اند؛

5. خون از طرف کبد یا اندام های دیگر به معده ریخته شده است؛

6. انسان، ورزشی را که به آن عادت کرده، یک باره رها کند؛

7. زالو در مری یا معده باشد؛

8. معده دچار بیماری بواسیر شده باشد.

برای درمان استفراغ و حالت تهوّعی که ناشی از غذای فاسد باشد، باید غذای بهتری خورد، از داروهای خوش بوی تقویت کننده ی معده استفاده کرد، بیمار تا جایی که می‌تواند بخوابد، از ترکیب سُک، عود خام، میخک و... استفاده کند.

برای سایر علت های استفراغ، مثل حرارت مزاج و خشکی مزاج، تهوّع ناشی از احساس سرما، گرما و گرم مزاجی، استفراغ ناشی از ماده ی سودایی و خلط سرد مزاج، استفراغ ناشی از درد معده، بسته به نوع استفراغ، داروهایی چون زنجبیل بیابانی و میخک، بذر گل سرخ و سماق، بذر کرفس و رازیانه ی شامی، زرده ی تخم مرغ برشته و مصطکی ساییده و... تجویز می‌شود.

خون بالا آوردن

رب های میوه که دارای قبوضیت هستند برای درمان خون بالا آوردن مفید است؛ از جمله رب گردو. مخلوط اقاقیا، بذر گل، گل مهر زده، افیون و... برای درمان موثرند.

تشویش و ناآرامی معده

گاهی اوقات معده دچار تشویش و افسردگی می‌شود و انسان نیز دچار این حالت می‌گردد.

علت تشویش و افسردگی معده می‌تواند از تغییر وضع و حالت معده یا پریدن و تپیدن معده باشد.

اگر کسی دچار چنین حالتی شود، ممکن است که گرفتگی هایی در مجاری بدن او ایجاد شود، رنگ بیمار تغییر کند و دچار سرگیجه شود.

برای درمان می‌توان از داروهایی چون مرهم صندل، گل سرخ، مخلوط پوست کدو حلوایی، خرفه، قاووت جو و... استفاده کرد.

بند آمدن خون در معده و روده

برای درمان حبس شدن خون در معده و روده از داروهایی مثل بذر ترتیزک، باقلا، پنیر مایه ی خرگوش و... استفاده کرد.

سکسکه

سکسکه حرکتی دوگانه است: به هم آمدن همراه با کشیدگی. این حرکت در دهانه ی معده یا در جرم معده یا مری اتّفاق می‌افتد.

- اگر با استفراغ کردن، سکسکه آرام گرفت، نشان از این است که علّت سکسکه ماده ی گزنده ی دهانه ی معده یا از سنگینی وارد آمدن بر معده بوده است.

- اگر سکسکه پس از پاک سازی یا بر اثر تب های سوزناک باشد، نشان از خشکی معده است.

- ممکن است سکسکه بر اثر سوء مزاج های ساده ی بدون ماده یا سوء مزاج های با مادّه باشد.

- ممکن است که سکسکه، ورم معده یا ورم مغز یا ورم کبد باشد.

استفاده از مرهم صندل، گل سرخ، داروهایی چون سکنجبین و پیاز دشتی، مصطکی و سنبل، رازیانه ی شامی و زنجبیل و سایر ترکیبات، با توجه به شدت سکسکه توصیه شده است.

14. بیماری های کبد

آگاهی از احوالات کبد

شناخت نسبت به حالت بهبودی و بیماری کبد از این چند راه است:

با دست لمس کردن کبد، بیماری اشتراکی کبد که با معاینه ی معده، حجاب، روده، کلیه و کیسه ی زهره می‌توان به حالات کبد پی برد، از طریق اثر اشتراک اندام های دور از کبد، مویی که در اطراف کبد روییده باشد، از حال وریدها که از کبد بیرون زده اند، از موادی که در کبد تولید و از آن خارج می‌شود، از عمر و عادت های بیمار.

مزاج طبیعی کبد

نشانه های مزاج گرم طبیعی کبد

گشاد شدن وریدها، گرم شدن خون، گرم شدن بدن، موی زیاد بر رویه ی خارجی مقابل سردنده های نزدیک شکم، اشتهای زیاد برای خوردن و نوشیدن.

نشانه ها و علائم مزاج سرد طبیعی کبد

کم خونی، وجود خون غلیظ، سفت شدن وریدها، خشک شدن تمام بدن، کلفت و فرفری بودن موی بدن.

نشانه ها و علائم گرم و خشک طبیعی کبد

خون غلیظ، رویش موی بسیار و سیاه بر بالای دنده های نزدیک شکم، گشاد و سفت شدن وریدها و پر از خون شدن آن ها، در انتهای دوران جوانی، سودا و صفرای بسیاری از کبد تراوش می‌کند، حرارت و سفتی بدن.

نشانه ها و علائم مزاج گرم و تر طبیعی کبد

زیاد بودن خون در بدن، خون قوام یافته، گشادی زیاده از حد وریدها و نرم بودن آن ها، رنگ خونِ سرخ خالص، وجود موی فرفری، داشتن بدنی نرم.

نشانه ها و علائم مزاج سرد و خشک طبیعی کبد

کم خونی، گرمای کمِ خون و بدن، تنگ و سفت و پنهان بودن رگ ها، خشکی در تمام بدن.

سوء مزاج کبد

نشانه ها و علائم سوء مزاج گرم کبد

تشنگی زیاده از حد، کاهش اشتها به غذا و خوراک، التهاب و حرارت، زرد و رنگین شدن ادرار، نبض سریع و متوالی، تب، گرمای شدید خون و گوشت.

نشانه ها و علایم سوء مزاج سرد کبد

سفید شدن لب ها، سفید شدن زبان، کم خونی، زیاد شدن بلغم، تشنگی کم، از بین رفتن رنگ چهره، ادرار سفید، بلغمی و غلیظ، بی نظمی در نبض، تشنّج پرده ی پوششی بالایی.

نشانه ها و علایم سوء مزاج خشک کبد

خشک شدن دهان و زبان، تشنه شدن، زدن نبض به سختی، آبی بودن ادرار.

نشانه ها و علائم سوء مزاج تر کبد

برافروختگی چشم و چهره، سست شدن گوشت نزدیک دنده های رو به شکم، کم تشنه شدن، زبان مرطوب، رنگ چهره ی سفید.

درمان کلّی کبد

رعایت بهداشت کبد با غذا یا داروهای مناسب برای آن؛ بهترین زمان برای خوردن داروی کبد وقتی است که خوراک در کبد مانده و هضم شده است؛ هرگاه به بیمار داروی بازکننده داده می‌شود باید آن را با داروی قبوضیت آور تقویت کننده همراه ساخت؛ نباید مزاج کبد بسیار سرد یا گرم شود؛ داروهایی که بیمار برای کبد می‌خورد باید دارای گوهر لطیف باشد، به خوبی ساییده شود، دارای مزاج گرم یا سرد یا گیرنده باشد؛ آب کاسنی برای درد کبد بسیار مفید است.

سازگارها و ناسازگارها با کبد

ناسازگارها با کبد

انسان با اینکه سیر است بازهم غذا بخورد یا این که ترتیب غذا خوردن را به هم بزند؛ برای مثال ابتدا غذای دیر هضم و پس از آن غذای زود هضم بخورد؛ با شکم خالی پس از حمام، آمیزش، ورزش و خسته شدن، آب سرد نوشیدن؛ هر خوراک چسبنده ای برای کبد زیان بار است، چون باعث بند آمدن در کبد می‌شود.

سازگارها با کبد

برخی از سازگارها با کبد عبارت اند از: هرچیزی که خونابه و چرک را پاک کند، مثل زعفران؛ هرچیزی که باعث پخته و نرم شدن شود، مثل مویز؛ هرچیزی که لیز و نرم کننده باشد؛ غذاهایی که به خوبی هضم می‌شوند؛ کبد گرگ و گوشت صدفی ها و...

درمان سوء مزاج کبد

در درمان سوء مزاج گرم کبد این موارد را باید زیر نظر داشت:

به آرامی مزاج کبد را سرد کرد؛ نباید از رطوبت بخش های آبکی استفاده کرد؛ نباید از سردی دهندگانی استفاده کرد که آبکی باشند؛ نباید از داروی مخدّر شدید استفاده کرد.

برای درمان بیماری های کبد نسخه هایی موجود است: مخلوط افشره ی کاسنی، افشره ی کاکنه، افشره ی تاج ریزی، افشره ی گشنیز و...؛ مخلوط گل بیدمشک، گل نیلوفر، گل محمدی، کافور و...؛ مصرف میوه هایی چون زالزالک، به، گلابی، سیب، انار ملس، غوره ی بسیار ترش، شاه توت، ریواس، سرکه و زیتون با آب و غیره.

استفاده از گوشت هایی مثل گوشت ماهی های ریز که به صورت آش درآید یا با سرکه پخته شود، گوشت قمری که زیاد چاق نباشد، گوشت فاخته، جگر و دل و قلوه ی پرنده های کنار آب ها و... نیز مجاز است.

سوء مزاج سرد کبد

برای درمان می‌توان از شربت خاراگوش با سکنجبین عسلی، قرص خاراگوش با بذرهای گرمی بخش در شب، داروی کوشنه و مربای زنجبیل با آب کرفس و... استفاده کرد.

غذای این بیماران شامل گوشت گنجشک، چکاوک، مرغ خانگی، کبک و اعضای داخلی غازو سرخ کرده های سرد مزاج و غیره است.

سوء مزاج خشک کبد

باید با انواع رطوبت دهنده ها این بیماری را درمان کرد، ولی مراقب بود که دارو و غذاهای رطوبت دهنده نباید آن قدر زیاد داد که مزاج خشک را خیلی مرطوب کند؛ چون اگر چنین شود، غذا دیگر به خوبی در معده جای نمی‌گیرد و بدن سست می‌شود.

سوء مزاج تر کبد

بیمار باید به این دستورات عمل کند: خوراکی های سرد و رطوبت دهنده بخورد، از سبزیجات سرد و رطوبت دهنده، به خصوص کاسنی استفاده کند، هر خوراکی که دارای مزاجی سرد است ولی قبوضیت شدیدی دارد نباید استفاده کرد، از داروها و مرهم های سرد و مرطوب مزاج استفاده کند، گوشت دیرهضم نخورد.

سوء مزاج گرم و تر کبد

بیمار باید از غذا یا دارویی استفاده کند که قبوضیت آور و رطوبت بردار باشد، از داروهایی چون افشره ی بوته، ساقه ی تاج ریزی، کاکنه و... استفاده کند.

سوء مزاج سرد و خشک کبد

بیمار باید مرهم های گرم و گرمی دهنده بخورد، از جمله داروی لاک، داروی زعفران هندی، معجون قباد ملک، امروسیا، آثاناسیا و....

سوء مزاج سرد و تر کبد

استفاده از غذا و داروهای گرمی دهنده، گیرنده، لطیف کننده و رطوبت گیر، گوشت سبک، پاک سازی با کاکنه یا معجون مسهّل ارکاغانیس توصیه شده است.

کوچکی کبد

برخی از مردم کبدهایی کوچک دارند. بر اثر این نقصان، بدن دچار بندآمدگی مجاری و آزار سنگینی رسان می‌شود.

علائم کبد کوچک

بیمار، گرفتگی ها و باد بسیار در کبد و اطراف آن احساس می‌کند؛ هرگاه چنین شخصی غذای مناسب و معتدلی بخورد، کبد احساس سنگینی می‌کند و بدن که به غذای بیشتری نیاز دارد، لاغر می‌شود؛ کسی که در خلقت اوّلی انگشتان کوتاه داشته باشد، نشان از کوچک بودن کبد است.

برای درمان، باید از غذای کم و مغذّی، داروهای ادرارآور، مسهّل، پاک کننده ی کبد، نرمی دهنده و... استفاده کرد.

ناتوانی و ضعف کبد

بیماری های کبد را به چندین نوع می‌توان تقسیم کرد:

1. سوء مزاج ساده و بدون ماده؛

2. سوء مزاج کبد همراه با ماده ای که از خود کبد بر می‌انگیزد؛

3. سوء مزاج کبد همراه با ماده ای که از اندام های دیگر به کبد می‌رسد.

نشانه های بیمار کبدی

رنگ چهره ی زرد و سفید؛ ادرار و مدفوع شبیه آبی.

نشانه های ضعف کبد در جذب غذا

مدفوع زیاد، نرم بودن مدفوع، سفید بودن مدفوع، تغییر رنگ ادرار، لاغر شدن.

برای درمان می‌توان از داروهایی چون ترکیبات لاک شسته، راوند چینی، افشره ی مشکانیه، بذر رازیانه و... استفاده کرد.

غذاهایی مانند آش ساده همراه با سرکه، البه گشنیز در آش، گوشت در سرکه پروریده و... برای بیمار مفید است.

بند آمدن گرفتگی های مجاری کبد

بند آمدن مجاری کبد، مادرِ اکثر بیماری های کبد است به طوری که اگر بندآمدگی به وجود آید، مادّه متعفن شده و دچار تب و ورم و بیماری های دیگر می‌گردد.

ماده هایی که مجراهای کبد را بند می‌آورد، از خوراک های غلیظ به خصوص گوشت پرنده؛ خوراک های تباه از جمله زغال، گچ، چوب و غیره؛ برخی میوه جات و سبزیجات، از جمله قارچ و گلابی؛ خلط های مختلف و غلیظ، تولید می‌شود.

برای درمان می‌توان از داروهای زداینده، داروهای ملیّن ملایم، داروهای مسهّل به شرط اینکه گرفتگی در طرف گودی کبد باشد، داروهای ادرارآور به شرط این که گرفتگی در طرف کوژی کبد باشد و... استفاده کرد.

شربت هایی نظیر سکنجبین شکری که با بذرها درست شده باشد، سکنجبین پیازدشتی، عسل و آب، شربتی که ریشه ی رازیانه در آن بجوشد و... برای درمان گرفتگی ها، خوب و مفید هستند.

داروهای مسهّلی که برای درمان گرفتگی مفید است عبارت است از: ایارج فیقرا، بسپایک، قارچ چمنی، خاراگوش و...

از مرهم هایی که برای این بیماری مفید است، می‌توان به مرهم درست شده از مریم نخودی کوهی، آرد لوبیا گرگی و بذرهای ادرار آور؛ مرهم درست شده از صمغ انگدان، اندران، خاراگوش، ماشدارو، مصطکی، زعفران با روغن سنبل رومی و موم اشاره کرد.

همچنین بیمار، نباید از غذاهایی مثل گوشت دیرهضم، نان فطیر برنیامده، نان از آرد دوبار الک شده، سرخ شده های خشک کننده، داروهای خشک کننده و... استفاده کند.

باد در کبد

گاهی اوقات ماده ی بخار در قسمتی از اجزای کبد یا زیر پرده ی پوششی کبد جمع می‌شود و اگر راه خروج نداشته باشد، متراکم شده و به بادکردگی تبدیل می‌شود.

علل بادکردگی در کبد می‌تواند عواملی مانند: ضعف نیروی هضم کننده در کبد، بادزا بودن ماده ی غذایی یا خلطی که داخل کبد شده و حبس شدن باد در قسمت پایین کبد باشد.

برای درمان، بیمار نباید ناشتا به حمام برود، آب سرد زیاد ننوشد، مصطکی، گورگیاه، سنبل و میوه ی درخت بان را مخلوط کرده و از خارج بر روی کبد بگذارد، پمادی از روغن ناردین و مصطکی با بذرها درست کرده و به کبد بمالد.

درد کبد

علل پیدایش درد کبد می‌تواند از این موارد باشد: وجود سوء مزاج در اطراف پرده ی پوششی کبد؛ وجود باد؛ گرفتگی در کبد؛ ورم گرم یا سفت در کبد، ضعف و ناتوانی کبد، حرکت خلط به سوی کبد.

برای درمان درد کبد می‌توان از داروهایی نظیر معجون راوند، داروی کرکم، معجون مسهّل فیجن، معجون قردمانا، معجون فود بانوس و... استفاده کرد.

وَرَم کبد

انواع ورم کبد عبارتند از: ورم فلغمونی شده، ورم فلغمونی شده ای که دمل نیست، ورم صفرایی، ورم بلغمی، ورم سخت سرطانی، ورم سفت، ورمی که از بادکردگی باشد.

علل پیدایش ورم کبد می‌تواند از عواملی چون سوء مزاج گرم با تب خسته کننده، سوء مزاج گرم بدون تب، سوء مزاج سرد کبد، ضعف معده و اثر آن بر کبد، گرفتگی هایی در کبد، گرفتگی در نزدیکی کیسه ی زهره و ضربه خوردن کبد باشد.

 ورم گرم کبد

اگر ورم گرم در کبد یا بعضی اجزای آن باشد و از قسمت گوشتی آن خارج شود، چنین نشانه ها و علائمی دارد: تب شدید، تشنگی شدید، اشتهای کم، سکسکه، حالت تهوّع، در ابتدا ماده ی صفرایی را استفراغ کردن، در مرحله ی بعد ماده ی زنگاری و گندنایی استفراغ کردن، سردی در دست و پا، سیاه شدن رنگ زبان، غش کردن، نبض موجی، درشت، سریع و پشت سر هم است.

ورم صفرایی کبد

کسی که دچار ورم صفرایی کبد می‌شود، چنین حالاتی دارد: احساس سنگینی؛ التهاب، درد گزشی، سیاه بودن زبان، رنگین بودن ادرار؛ رنگ زرد چهره، شدید شدن تب یک روز در میان؛ نبض سخت، ارّه ای و کوچک.

ورم گرم التهابی

علایم و نشانه های ورم گرم، در ورم گرم التهابی نیز صدق دارد.

سرخ شدن چهره و عرق ریزی از دیگر نشانه های ورم گرم التهابی کبد است.

ورم سرد کبد

علائم و نشانه های ورم سرد کبد عبارتند از: احساس سنگینی؛ احساس حالتی شبیه به ترنجیدن در معده؛ شناخت از روی مراحل عمر، مزاج بیمار و رنگ چهره.

داروهای درمان ورم سرد کبد باید نرم کننده، زداینده، رساننده ی ورم، ادرارآور و بازکننده باشد. روغن هایی مثل روغن کرچک و یاسمن و مرهم هایی نظیر مرهم فولارحیون، فلیغریوس، اصطمحیقون و... برای درمان این بیماری به کار گرفته می‌شوند.

ورم بلغمی در کبد

علائم و نشانه های ورم بلغمی: هیجان در پوست بدن، طوسی شدن رنگ صورت، نبض نرم، احساس نکرن سفتی و سختی فرد بیمار.

ورم سخت و سرطانی در کبد

اکثر علت پیدایش ورم سخت بر اثر ورم پیشین در کبد بوده و گاهی ورم بی علت و سابقه و گاهی نیز بر اثر ضربه خوردن به وجود می‌آید.

برخی علائم و نشانه های ورم سخت در کبد عبارت است از: احساس سنگینی زیاد و بدون تب، لاغر شدن، از دست دادن اشتها، رنگ چهره ی زرد مایل به سیاه، ادرار کم و غیره.

برای درمان این ورم ابتدا باید بدن را از خلط غلیظ پاک سازی کرد. پاک سازی بدن باید با داروهای ترکیبی نرمی بخش، گدازنده، لطیف کننده، گرم کننده و بازکننده باشد.

داروهایی که برای این بیماری مفید است شامل میوه ی صنوبر، مغز استخوان حیوانات، انواع پیه معتدل و آرد شنبلیه می‌شوند.

همچنین غذاهای زود هضم، از جمله زرده ی تخم مرغ نیم بند و آب جو جوشیده بر آتش و مصرف نکردن گوشت، برای بیمار مفید است.

دمل در کبد

اکثر علت پیدایش دمل در کبد، ورم گرم است.

هرگاه که ورم گرم شروع به دمل شدن نماید، چنین حالاتی پدید می‌آید: تب شدید، درد شدید، احساس چندش های گوناگون، سخت خوابیدن به پشت یا پهلو. هرگاه دمل بترکد، تب و لرز روی می‌آورد و عفونت از دمل جاری می‌شود، چنان که بیمار احساس می‌کند سبک تر شده است.

ضربه و صدمه دیدن کبد

برخی از داروهایی که برای درمان ورم و فرونشاندن التهاب و جلوگیری از خون ریزی مفید است عبارتند از: راوند، گلنار، خون سیاوشان و زاج بلوری، ترکیبات کهربا، شاه افسر، گل محمدی، اقاقیا، سنبل هندی و....

سوءقنیه

زمانی که حال کبد تباه شود و ضعیف گردد، حالتی پیش می‌آید که زمینه ای برای بیماری استسقا است که این حالت را سوءقنیه می‌گویند.

برخی علائم و نشانه های این بیماری عبارتند از: رنگ چهره و پوست، سفید مایل به زرد می‌شود؛ شاید اشتهای بیمار شدید باشد؛ قبوضیت و نرمی شکم بی نظم است؛ خواب بیمار بی نظم است؛ شاید بیمار غش کند؛ ممکن است که بیضه ها ورم کند؛ بدن بیمار تنبل و سست شود و....

بهترین درمان برای این بیماران این است که پیش از خوردن غذا استفراغ کنند و با ترب داخل در سکنجبین این کار را انجام دهند، سپس بیمار عادت کند که با خربق استفراغ کند. همچنین استفاده از داروهای خوش بو مثل سنبل، دارچین ختایی و دارچین، داروهای نرمی دهنده از جمله خاراگوش، انگدارن رومی، مشکانیه و... و داروهای ترکیبی مثل گوگرد، افشره ی بارهنگ، ریشه ی هفت برگ و... توصیه شده است.

بیمار باید از این خوراک و غذاها استفاده نماید: دراج، کبک، آبگوشت دراج یا کبک، آشی که در آن زیره استفاده شده باشد و داروهای خوش بویی مثل میخک، دارچین، زعفران، مصطکی و از میوه ها انار شیرین و مقداری بِه. بیمار باید خردل، تره، سیر و امثال این ها را کم بخورد.

15. بیماری های کیسه ی زهره و طحال

یرقان زرد و یرقان سیاه

بیماری که به یرقان مبتلا می‌شود، پوست بدنش زرد یا سیاه می‌گردد؛ چون جریان خلط، زرد صفرایی یا خلط سیاه سودایی است که به پوست و نزدیک آن می‌رسد و رنگ پوست را تغییر می‌دهد.

یرقان سیاه

علل پیدایش یرقان سیاه می‌تواند از طحال، کبد، یا خود بدن باشد.

یرقان زرد

در اکثر حالات یرقان، کف ادرار بیمار تغییر می‌کند و اگر ادرار رنگ شدیدتری داشته باشد، بیماری تندتر و شدیدتر است.

عوامل زیادی باعث ایجاد یرقان زرد می‌شوند که از آن جمله می‌توان به سوء مزاج گرم کبد، اثر ماده ی زهره ای که در کیسه ی زهره ملتهب شده، بندآمدگی ها، ضعف نیروی دفع کننده ی بد، ضعف نیروهای کیسه ی زهره و... اشاره کرد؛ که هرکدام علائم و نسخه های مربوط به خود را دارند.

یرقان سیاه

اگر بیماری یرقان سیاه از طحال باشد، دارای این علائم و نشانه هاست: یرقانی که بر اثر طحال به وجود می‌آید، سیاه تر از یرقان بر اثر کبد است؛ سخت و بزرگ شدن و درد طحال و درد در پهلوی چپ، رنگ ادرار و مدفوع سیاه می‌شود، در این یرقان شکم بیمار غالبا بند آمده است، خوراک به بدی هضم می‌شود، شکم بسیار قرقر می‌کند، بیمار بی دلیل ناراحت است، ممکن است که عرق سیاه از بدن خارج شود.

اگر بیماری یرقان سیاه بر اثر گرفتگی مجاری باشد، دارای این نشانه ها و علائم است: احساس سنگینی بیش از حد، به سختی بر پهلوی چپ خوابیدن.

اگر بیماری یرقان سیاه بر اثر کبد باشد، دارای این نشانه ها و علائم است: در مرحله ی ابتدایی آسیب های یرقانی در کبد است، سیاهی این حالت کمتر از سیاهی یرقان طحالی است، ادرار حالت طبیعی ندارد.

استفاده از ترکیباتی مانند هلیله ی سیاه و هلیله ی کابلی، شاه تره، زنگی دارو؛ خاراگوش، شاه زیره، شکوفه ی گورگیاه، لوفا، ریشه ی کرفس؛ آب برگ ترب، آب گز و آب بید و غیره برای درمان مفید است.

سوء مزاج طحال

نشانه ها و علائم سوء مزاج گرم طحال: تشنگی، التهاب در پهلوی چپ، استفراغ کردن، قدرتمندتر شدن نیروی جاذبه ی طحال.

نشانه ها و علائم سوء مزاج سرد طحال: نیروی جاذبه ضعیف شده و ماده ی سودایی را کمتر جذب می‌کند، از بین رفتن اشتها، قرقر شکم و آروغ زیاد.

نشانه ها و علائم سوء مزاج خشک طحال: سخت شدن طحال، لاغر شدن بدن، غلیظ شدن خون، سیاه شدن رنگ چهره.

نشانه ها و علائم سوء مزاج تر طحال: نرم بودن طرف چپ پهلوی چپ، سست شدن بدن بیمار، رنگ صورت بیمار، سیاه مایل به طوسی یا زرد مایل به سیاه است.

ورم طحال

برخی نشانه های وجود ورم در طحال: بیمار احساس سنگینی می‌کند؛ اگر ورم طحال بزرگ باید، ممکن است که خون رقیق شود؛ ممکن است پاها، زانوها و کف هر دو دستش گرم شود، اگر ورم طحال، ورم سخت باشد، بیمار دچار اندوه زیاد می‌گردد؛ ممکن است که بیمار دچار خوره در دندان و لثه شود و....

درمان ورم گرم طحال: آب برگ درخت گز، آب برگ بید، آب برگ درخت ترنگوت و...

درمان ورم سخت طحال: ترکیب آرد، ریشه ی سوسن، گل نمک و...؛ ترکیب میوه ی گیاه پنج انگشت، دانه ی آس، ماشدارو و....

درمان ورم بلغمی طحال: داروی بر طحال گذاشتنی را از گیاه شاه افسر، شوید، نی نهاوندی و سداب خشک شده انتخاب می‌کنند.

درمان باد و بادکردگی طحال

برای درمان، می‌توان از ترکیبات بذر سفید ترتیزک، سرکه ی تند، میوه ی گیاه پنج انگشت، میوه ی درخت گز و... و ترکیبات میوه ی درخت گز، بذر کاسنی و بذر خرفه و... استفاده کرد.

درد طحال

علت پیدایش درد طحال یکی از موارد زیر است: باد و بادکردگی، ورم بزرگ، گسستگی پیوندها، سوء مزاج.

16. بیماری های روده

اسهال

هر اسهالی که پدید می‌آید یا بر اثر کیفیت غذا است یا چگونگی حالات اندام های بدن. علت پیدایش اسهال می‌تواند از معده، ماساریقا، کبد، طحال، روده ها یا تمام بدن باشد.

اسهال و استفراغ (هیضه)

اگر اسهال بر اثر پر شدن معده باشد و هنوز غذای قبلی هضم نشده غذای دیگری وارد معده شود، بدن غذای جمع شده را از بالا و پایین به بیرون پرت می‌کند که به این بیماری اسهال و استفراغ "هیضه" گویند.

این بیماران بسیار احساس تشنگی می‌کنند و همین که آب به معده ی گرم آنان برسد استفراغ می‌کنند. پس همان بهتر که خود را تا مدّتی تشنه نگه دارند. اگر کسی ناشتا به خصوص برای افطار، آب سرد بنوشد و بعد از آن غذای سنگین بخورد، دچار اسهال و استفراغ می‌شود.

داروهای ساده ای که اسهال را بند می‌آورند عبارت است از: گلنار، مازو، اقاقیا، گل محمدی، صمغ عربی، گِل ارمنی، گِل مهرزده، ساماروغ، تباشیر، کافور پرورده، میوه ی درخت گز و غیره.

شکم پیچه

علل پیدایش درد پیچش شکم عبارت است از: حبس شدن باد شکم و خارج نشدن آن، حبس شدن ماده ی ریختنی تند و گزنده در درون، پیدایش دمل یا ورم، داشتن تب، کرم کدو، بحران بیماری.

برای درمان، بیمار باید خود را استفراغ و اسهال دهد؛ اگر شکم پیچه بر اثر باید و یا ماده ی بلغاست، بیمار باید آب گوشت چکاوک یا آب گوشت خروس پیری که از شبت تغذیه کرده بخورد. بهتر است که ادویه های معطّر در این آب گوشت به کار برد و آب آن را خورده و از گوشت آن بپرهیزد.

قرقر شکم

علل پیدایش قرقر شکم از این قرار است: خوردن زیاد غذای بادآور، بدهضم شدن غذا، بر اثر روده های باریک بالایی، بر اثر روده ی کلفت، بر اثر طحال یا ضعف و ناتوانی کبد.

برای درمان باید از پرخوری به خصوص غذاهای نفخ دار دوری کرد و قدرت هضم بیمار را تقویت کرد. باید در اکثر وعده های غذا آش زیره ای، آش فلافلی و مربای سوسن زرد خورده شود. همچنین، کوبیده ی زیره، ننه حوا، انگدان رومی، شاه زیره، رازیانه ی شامی و... برای درمان مفید اند.

قولنج

قولنج بیماری در روده است که از خارج شدن فضولات بدن از راه طبیعی جلوگیری می‌کند.

چیزهایی که باعث قولنج می‌شود و روده را برای ابتلا به قولنج آماده می‌کند: حبس کردن باد در شکم، آمیزش کردن، ورود سرمای شدید به روده ها، سبزیجات، کدو، میوه های آبدار به خصوص اگر بر روی آن آب بنوشند و پس از آن حرکت کنند.

نشانه ها و علائم پیدایش قولنج: بیمار زیاد برای قضای حاجت می‌رود، ولی مقدار کمی مدفوع خارج می‌کند؛ کم شدن اشتها نسبت به خوراک؛ متنفر بودن از خوراک های چرب و شیرین؛ آمادگی برای حالت تهوّع، خوردن غذا بدون اشتها و لذّت؛ احساس شکم پیچه؛ نوشیدن آب زیاد، درد در پشت و ساق ها.

تغذیه و مراقبت های بیماران قولنجی

بیماران قولنجی به غذاهای روان کننده و ملیّن نیاز دارند، نان نباید بدون سبوس و فطیر باشد، خوردن انجیر و مویز و موز و خربزه ی شیرین برای بیمار مفید است. بیماران قولنجی نباید غذاهای سنگین مانند غذاهای گوشت شکار و یا گوشت گوسفند، گاو، شتر، ماهی نمک سود، گوشت سرخ شده و امحا و احشا بخورند. اکثر میوه ها به جز زردآلو و آۀو بخارا و خربزه ی شیرین ممنوع است.

ایلاوس

ایلاوس یک نوع از بیماری قولنج است که درد روده های باریک را به همراه دارد. نشانه های این بیماری عبارتند از: درد بالای ناف؛ خارج نشدن فضولات؛ بوی بد دهان بیمار؛ آروغ بد بو؛ داشتن حالات افسردگی، اندوه، تپش، غش کردن، بی خوابی و سردی دست و پا، احساس سنگینی زیاد، برافروختگی چشم.

درمان ایلاوس همانند درمان قولنج است، فقط درمان باید قوی تر و تاثیربخش تر باشد. استفاده از ترکیبات سنبل، سنبل رومی، میوه ی غار، بذر کتان، شنبلیله، بذر ختمی و... برای درمان توصیه شده است.

کندی و سرعت در قضای حاجت

می تواند بر اثر غذا باشد که شکم را بند بیاورد یا غذای گس باشد که شکم به کندی تخلیه می‌شود. اگر غذا نرم باشد، انسان به سرعت شکمش را تخلیه می‌کند؛ شاید دیرجنبی و زود جنبی در دستگاه گوارش باشد؛ شاید بر اثر ماهیچه های شکم باشد؛ شاید بر اثر نیروی حسی روده باشد.

کرم در شکم

علائم و نشانه های وجود کرم در شکم عبارتند از: جاری بودن آب از دهان، مرطوب بودن لب ها در شب و خشکی‌ آنها در روز، کم صحبتی و احساس غمگینی، ساییدن دندان ها در شب، خمیازه کشیدن در خواب، افسرده و اندوهگین بودن، حالت تهوّع به هنگام غذا خوردن، ضعیف بودن نبض، مرطوب بودن مدفوع بیمار، عرق بسیار بدبو و سرد.

برای درمان این بیماری نوشیدن سرکه، دوری از خوراکی های بلغم زا، گذاشتن حب خاراگوش والوا یا آلو با رب های ترش بر شکم، مصرف تره ی بیابانی، شاه زیره و... توصیه می‌شود.

ضربه دیدن شکم

اگر کسی با شکم به زمین اصابت کرد و یا شکمش بر اثر ضربه صدمه دید و به درد آمد می‌تواند از ترکیبات کندر، خون سیاوشان، گل ارمنی، کبریا و... استفاده کند.

17. بیماری های مقعد

بواسیر

اکثر افرادی که درد مقعد دارند، گمان می‌کنند که دچار بواسیر شده اند، در صورتی که جوش هایی در روده وجود دارد که باعث این دردها می‌شود.

بواسیر اکثرا بر اثر ماده ی سودایی به وجود می‌آید و کم پیش می‌آید که بر اثر بلغم باشد.

انواع بواسیر: بواسیر ازگیلی، بواسیر دانه انگوری، بواسیر توت مانند.

برای درمان بواسیر، ابتدا باید بدن را از خون بد پاک کرد و رگ پشت پاشنه ی پا را زد، که رگ آستر زانو بهتر است؛ شکم را نرم نگه داشت، از داروهایی مانند بلاذر، زرنیخ، ریشه ی انگدان، ریشه ی خرزهره، ریشه ی سوسن و... و روغن های دارویی مثل روغن گاوی کهنه، روغن هسته ی زردآلو و هلو، روغن حنا و روغن کوهان شتر استفاده کرد.

تَرَک مقعد

ترک مقعد به چند دلیل ایجاد می‌شود: خشکی و حرارت باعث خشک شدن مدفوع شده و مقعد ترک برمی دارد؛ ورم گرم در مقعد؛ غلظت زیاد و خشکی مدفوع؛ بواسیر؛ خون به شدّت به دهانه ی رگ های مقعد ریزش کرده.

استفاده از ترکیبات شنگرف، گلنار، سفیدآب، مردار سنگ و روغن گل و قرار دادن آن بر ترک مقعد، و همچنین مخلوط مغز داخل استخوان ساق گاو و خمیرمایه ی جو و... برای درمان ترک مقعد مفید هستند.

سست شدن مقعد

علل پیدایش سستی مقعد را از موارد زیر می‌دانند: مبتلا شدن به مزاج فلج کننده ی مقعد؛ اثر گذاشتن سرما بر مقعد؛ افتادن با پشت بر زمین یا ضربه ای که به مقعد آسیب برساند؛ ماده ی رطوبتی سرد و یا گرم بر مقعد اثر گذاشته باشد؛ بر اثر بیماری قولنج، مقعد سست شده باشد.

بیرون آمدن مقعد

گاهی ماهیچه ی گیرنده ی مقعد بسیار سست می‌شود و نمی‌تواند از بیرون شدن مقعد جلوگیری کند، همچنین ممکن است که ورمی در مقعد آن را به خارج شدن واداشته باشد.

برخی داروهای محکم کننده پاشیدنی و برخی خوراکی اند: مثل گل محمدی، عدس و سماق و تاج ریزی که در آب پخته شوند و خورده شوند.

خارش مقعد

علت پیدایش خارش مقعد عبارت است از: وجود کرم ریز و کوچک در مقعد؛ وجود خلط مراری و بورکی؛ وجود زخم پلید چرکین در مقعد.

اگر خارش مقعد به دلیل هریک از موارد فوق بود باید درمان مناسب آن را به کار برد، اما به طور کلی مالیدن سرکه به مقعد و گذاشتن بادکش بر دنبالچه برای درمان خارش مفید است. اگر درد خارش بسیار شدید بود، جای درد را باید تخدیر کرد؛ در درمان خارش مقعد، مرهم سیاه و مرهم زنگار مفید است.

بیماری های کلیه

بیماری های کلیه چند نوع است: بیماری های مزاجی؛ بیماری های ترکیبی؛ وجود راه بندان در کلیه؛ بیماری هایی از جمله زخم، خوره، گسستن رگ و باز شدن دهانه ی رگ ها در کلیه.

نشانه های حالات کلیه را از چند راه می‌توان فهمید: مقدار، کیفیت، رنگ و آلودگی ادرار؛ تشنگی؛ تمایل به آمیزش؛ درد در پشت؛ حال ساق انسان؛ چگونگی درد کلیه؛ لمس کردن با دست؛ چیزهای سازگار و ناسازگار با کلیه.

سوء مزاج گرم کلیه

علائم و نشانه های سوء مزاج گرم کلیه عبارتند از: ادرار قرمز مایل به زرد؛ آب شدن پیه کلیه؛ لمس کردن؛ بیماری های گرم، از جمله ورم گرم و دیابیطس گرم؛ تشنگی زیاد؛ تمایل زیاد به آمیزش.

بیمار با آب سرد همراه با روغن خیار چنبر خوراکی اماله شود، خوردن شیر الاغ و شیر بز برای این بیماران مفید است.

سوء مزاج سرد کلیه

علائم و نشانه های سوء مزاج سرد کلیه

سفید بودن رنگ ادرار؛ عدم تمایل به آمیزش؛ ضعیف بودن پشت؛ وقوع بیماری های سرد مزاج.

استفاده از روغن های گرم مزاج، داروهای گرم مزاج، روغن گاوی، روغن کنجد، روغن گردو، کلکلانج، روغن بادام تلخ، روغن کاجیره، آب شنبلیله و روغن های مالیدنی مانند: پیه روباه، پیه کفتار، روغن غار، روغن گردو، روغن پسته و روغن کوشنه توصیه شده است.

لاغر شدن کلیه

علت لاغر شدن کلیه سوء مزاج یا زیاد آمیزش کردن یا پاک سازی بیش از اندازه است.

علائم و نشانه های لاغر شدن کلیه این موارد است: عدم تمایل به آمیزش؛ ادرار سفید و زیاد؛ سستی و درد در پشت بیمار؛ لاغری احتمالی.

بیمار باید این داروها را مصرف کند تا کلیه اش چاق شود: مغز بادام، نارگیل، فندق، پسته، خشخاش، نخود، باقلا و لوبیا. اگر مغز میوه ها با شکر خورده شود بهتر است. پیه مرغ، پیه غاز، پیه کلیه ی بز، نان گرم آغشته به پیه.

ضعیف شدن کلیه

علل ضعیف شدن کلیه: سوء مزاج کلیه، لاغر شدن کلیه، گشادتر شدن لوله ی رگ ها.

داروها و غذاهایی که باعث تقویت کلیه می‌شوند عبارتند از: شیر شتر و شیر گوسفند را اماله کردن، خوردن شیر گوسفند و استفاده از خرمای قسب برای اماله کردن.

باد کلیه

گاهی اوقات باد زیاد و غلیظی در کلیه به وجود می‌آید که اگر بیمار گرسنه باشد، مقداری احساس سنگینی می‌کند.

برای درمان، بیمار باید غذاهای بادزا نخورد، ادرار آورهایی بخورد که باد را پراکنده کند: از جمله بذر فیجن و بذر پنج انگشت که در عسل و آب یا در گلاب قند ریخته شده باشد.

درد کلیه

علل پیدایش درد کلیه این چند مورد است: ورم، باد، سنگ کلیه، ضعف کلیه، دمل چرکین در کلیه.

اگر درد کلیه شدت یافت، باید از فلونیا و قرص کوکب استفاده کرد.

بیمار می‌تواند در طشت آبی بنشیند که داروهای نرمی بخش و مسکن در آن ریخته شده باشد.

ورم در کلیه

ورم کلیه از هر نوعی که باشد باعث سرعت بخشیدن به تشکیل سنگ کلیه است.

ورم کلیه از سه نوع است: ورم گرم کلیه، ورم بلغمی کلیه، ورم سخت در کلیه. برای درمان، بسته به نوع ورم، می‌تواناز داروهای زیر استفاده کرد: ختمی، پنیرک، بذر کتان؛ برگ غار، میوه ی غار، روغن غار؛ مقل، اندران، سکبینه، پیه خرس و....
زخم و دمل کلیه
علل پیدایش زخم و دمل در کلیه: گسستن پیوندها؛ ترک برداشتن و بریده شدن رگ؛ تبدیل شدن دمل ترکیده به زخم؛ خارج شدن سنگ از کلیه؛ خلط مراری یا بوری.
برای درمان از ترکیبات بذر پوست کنده ی خیار چنبر خوردنی، صنوبر، مغز بادام، زعفران و...؛ و ترکیبات دانه ی صنوبر، مغز بادام پوست کنده، خرمای درشت، کتیرا و... استفاده می‌کنند.
سنگ کلیه
علل پیدایش سنگ کلیه، می‌تواند از چگونگی مزاج یا علتی خارجی باشد.
نشانه ها و علائم سنگ کلیه عبارتند از: ادرار غلیظی که رفته رفته رقیق می‌شود، ته نشینی زیاد ادرار، ادرار سیاه مخصوصا در کهن سالان، ته نشین شدن ماسه مانندهایی در ادرار و درد بسیار شدید.
افراد چاق بیشتر از لاغرها و پیران بیشتر از جوانان به سنگ کلیه دچار می‌شوند؛به طور کلی، یبس بودن شکم باعث غلیظ تر شدن ادرار می‌شود و ابتلا به سنگ کلیه را بیشتر می‌کند.
بیماری که سنگ کلیه یا مثانه دارد اگر برگ پنیرک دشتی را در آب بپزد و آن را با روغن حیوانی و عسل بخورد امکان خروج سنگ وجود دارد. همچنین استفاده از داروهای ادرار آوری مانند آب کنگر، آب برگ ترب و خود ترب، داروهای سنگ شکنی مانند ریشه ی کوشنه، ریشه ی تمشک، ریشه ی مقل، ریشه ی غار، نخود سیاه و... توصیه شده است.
18. بیماری های مثانه
سنگ مثانه
سنگ مثانه از سنگ کلیه سخت تر و بزرگ تر و رنگ آن کدرتر است. افراد لاغر بیش از چاق ها و کودکان و نوجوانان بیش از مسن ها به سنگ مثانه دچار می‌شوند.
نشانه های سنگ مثانه: ادرار این افراد سفیدرنگ است و ته نشین سرخ ندارد؛ممکن است که ادرار این بیماران غلیظ و دارای دُرد باشد، اما اکثرا رقیق و کمرنگ است؛ درد آن از سنگ کلیه کمتر است، مگر آنکه راه خروج ادرار را ببندد؛ کسی که سنگ مثانه دارد با آلت تناسلی اش زیاد بازی می‌کند و آلتش درد و خارش دارد و ادرار با فشار و سختی خارج می‌شود؛ گاهی همراه ادرار این بیماران خون است که علت آن خراشیده شدن مثانه با سنگ است.
ترکیبات زنگی دارو، پیوند مریم پوست کنده و همچنین ترکیبات ماش هندی کوبیده، پر سیاوشان، زنگی دارو، خار سه کوهه و... برای درمان موثر می‌باشند.
ورم گرم و دمل در مثانه
خیلی کم پیش می‌آید که ورم گرم در مثانه پدید آید و اگر به وجود آید، ماده ی ورم، خونی یا صفرایی یا ماده ی ترکیبی است.
علائم و نشانه های ورم گرم در مثانه عبارتند از: تشنگی شدید؛ بالا آوردن ماده ی مراری خالص؛ تنگی نفس؛ سرد شدن دست ها و پاها؛ پرت و پلا گفتن؛ سیاه شدن زبان؛ ضرر داشتن خوراک تند و ادرارآور.
جهت درمان، رگ زدن و خون کشیدن از شاه رگ دست چپ بیمار توصیه شده است.
ورم سرد در مثانه
علائم و نشانه های ورم سرد در مثانه: دفع سخت ادرار و مدفوع؛ بی حس شدن ساق پاها؛ داشتن درد در پایین درد کلیه.
مالیدن روغن های گرمی دهنده به مثانه؛ نوشیدن آب هایی که در‌ آنها بذرهای ادرارآور پخته شود و با عسل و خیارچنبر دارویی باشد و همچنین نشستن در طشت آب، جهت درمان سفارش شده است.
زخم و دمل در مثانه
اکثرا به همان دلایل زخم کلیه، زخم مثانه هم پیش می‌آید.
پرهیز از مصرف غذاهای تند و شور، انجام ورزش هایی برای تقویت مثانه، مصرف داروهای خوراکی مانند اسفرزه با روغن گُل، شیر الاغ و بز مادیان و سایر نسخه ها، برای درمان توصیه شده است.
گری مثانه
علائم آن عبارتند از: احساس سوزش به هنگام ادرار کردن؛ بدبو بودن ادرار؛ درد شدید با خارش در مثانه و اطراف آن؛ و سبوس مانند بودنِ ته نشین ادرار.
برای درمان ابتدا از داروهای زداینده و پاک کننده و سپس داروهای خوراکیِ چسبنده ی سردی بخش مانند لعاب به دانه و اسفرزه با روغن بادام کمک می‌گیرند.
لخته شدن خون در مثانه
علائم و نشانه های این بیماری عبارتند از: افسردگی زیاد، غش کردن، دست و پاهای سرد؛ نفس کشیدن کوتاه؛ نبض کوچک و پیاپی؛ خارج شدن عرق سرد و حالت تهوّع.
درمان این بیماری شبیه درمان سنگ مثانه است؛ بهتر است بیمار اسکنجبین بنوشد تا خون لخته شده تحلیل رود.
درد مثانه
علل پیدایش درد مثانه: سوء مزاج، سنگ مثانه، وجود زخم مثانه، وجود ورم، گری مثانه، جمع شدن باد در مثانه.
باد در مثانه
علل پیدایش باد در مثانه: خوردن خوراکی های بادزا، رطوبت زیاد در مثانه، کاهش حرارت طبیعی مثانه.
برای درمان ابتدا باید از غذاهای بادزا و دیرهضم دوری کرد، از روغن های باد شکن مالیدنی استفاده نمود، روغن کرچک را با آب ریشه ها مصرف نمود و از فیجن، پونه، شوید و گندبیدستر به صورت مرهم استفاده کرد.
سوزش ادرار
علل پیدایش سوزش ادرار: ماده ی ادرار، تند مزاج و بورکی بوده و علت آن سوء مزاج باشد؛ ماده ی رطوبتی که برای تعدیل ماده ی ادرار وجود دارد، به علت جماع، جوش یا دمل از بین رفته باشد.
در درمان سوزش ادرار، نسخه هایی چون بذر خربزه، بذر خیار، تخم کدو، صمغ عربی، خون سیاوشان و... دیده می‌شود.
کم ادرار کردن
کم نوشیدن مایعات؛ متخلخل بودن بدن؛ تاثیر اسهال بسیار بر بدن؛ ضغف کلیه و ضعف کبد از علل پیدایش کم ادرار کردن هستند.
بند آمدن و دشوار ادرار کردن
علت پیدایش این بیماری می‌تواند از ضعف مثانه بر اثر سوء مزاج، وجود ورم و امثال این ها، تاثیر سرما یا گرما از خارج بر مثانه، ضربه خوردن مثانه، نگه داشتن ادرار و دفع نکردن آن، ضعف و ناتوانی خود دارنده ی مثانه، آسیب دیدگی اندامی که ادرار را خارج می‌کنند و طبیعی و مناسب نبودن ادرار باشد.
می توان از داروهای ادرارآور مانند کرفس کوهی، تخم هویج بیابانی، گیاه مور، هل، شبت و بذر آن، برای درمان استفاده کرد.
تکرّر ادرار
معیوب بودن ادرار، معیوب بودن اندام ادرار ریز یا ماهیچه ی دربان مثانه، وجود جرم در مثانه از عوامل تکرّر ادرار می‌باشند.
ترکیبات هلیله ی سیاه، هلیله ی کابلی، سُک، گند بیدستر، کهربا، مشک زمین و... برای درمان مفید می‌باشند.
ریزش غیرارادی ادرار
سرمای زیاد، ضعف ماهیچه های دربان رفت و آمد ادرار، ضعف مثانه، زیاد خوردن چیزهای ادرارآور، تکان خوردن و از جا دررفتن مهره ی پشت از علت های آن می‌باشند.
ترکیبات گشنیز خشک، گل محمدی سرخ بدون کاسبرگ، تباشیر، بذر کاهو، بذر خرفه، گل ارمنی، گلنار، کافور و... در درمان موثرند.
شب ادراری
سستی و ضعف ماهیچه ی دهانه بند مثانه و فشار آوردن ادرار همراه ضعف ماهیچه از علل شب ادراری می‌باشند.
بیمار باید غذای سبک بخورد و شب آب نخورد. از ترکیبات خشک شده ی کلیه ی خرگوش، بذر کرفس، آککرا، بذر شوید و... برای درمان استفاده کند.
ادرار کردن بلافاصله بعد از آب خوردن (دیانیطس)
این بیماری ممکن است بر اثر ناتوانی کلیه و یا تاثیر سرما بر بدن و یا بر اثر نوشیدن آب سرد و یا سوء مزاج باشد.
برای درمان بو کردن کافور و نیلوفر و سایر بوییدنی های سرد مزاج، استفاده از ترکیبات اقاقیا، گل محمدی، گلنار، صمغ عربی، کتیرا و... توصیه شده است.
ادرار زیاد
علت آن می‌تواند از سوزش و تند مزاجی ادرار، سرمای زیاد یا بیماری دیانیطس باشد.
خوردن تخم مرغ نیم بند به صورت ناشتا، خوردن شیر جوشانده، برگه ی گلابی، کندر و گشنیز برای این بیماران مفید است.
19. بیماری های اندام تناسلی مردان
منی (آب پشت)
منی مردان، غذایی است که به مرحله ی سوم هضم رسیده و از رگ ها می‌تراود. اگر منی مزاج گرم طبیعی داشته باشد رگ های آلت تناسلی آشکار و برجسته هستند، موی زهار و نزدیکی های آن به سرعت می‌روید و به سرعت از آلت تناسلی بیرون می‌جهد.
منی سالم و بی نقص
منی سالم و بی نقص، سفیدرنگ و لزج است و می‌درخشد و بوی شکوفه ی تازه ی خرما یا یاسمین می‌دهد و مگس بر روی آن می‌نشیند.
منی نابارور
منی مستان و پیران سالخورده و کسانی که در جماع زیاده روی می‌کنند؛ کسانی که آلت تناسلی شان درد و یا مشکلی داشته باشد؛ کسانی که آلت تناسلی شان درازتر از حد طبیعی است، چون منی راه بیشتری را طی می‌کند و حرارتش را از دست می‌دهد، اکثرا بچه دار نمی‌شوند.
منی کم و نخ مانند
اکثرا در افرادی دیده می‌شود که کار و فعالیت بدنی زیادی دارند. این افراد باید نیروی جنسی را تقویت کرده و از غذاهای رطوبت بخش استفاده کنند.
جماع
فواید جماع
جماع اگر در زمان مناسب و موقعیت مناسب و به طرز صحیح انجام شود، فواید بسیاری برای بدن دارد؛ از جمله بدن را از برخی مواد پاکسازی می‌کند، افکار مزاحم غالب بر انسان را دور می‌کند، انسان را شجاع و پرجرات می‌کند، خشم را فرو می‌نشاند و به انسان متانت می‌بخشد، باعث نشاط و دوری مالیخولیا و سودا از انسان می‌شود، در برخی بیماری های کلیوی مفید است، اشتها آور است و....
مضرات جماع
اگر جماع به افراط و در زمان و موقعیت نامناسب انجام شود، مضرات آن زیاد است. افراط در جماع باعث سردی و خشکی و ناتوانی شخص می‌شود و حواس شنوایی و بینایی و ساق های پا را سست می‌کند؛ همچنین باعث ضعف و ناتوانی و قولنج در فرد می‌شود.
درمان برخی آسیب های ناشی از جماع
برخی افراد، چه جماع کنند و چه جماع نکنند آسیب می‌بینند. این افراد باید دستورات معالجه ی زیر را به کار ببرند:
معده و قلب خود را تقویت کنند، ورزش هایی برای تقویت قسمت بالایی بدن انجام دهند، داروهای سردی بخش و کاهنده ی منی مصرف کنند و از هرچیزی که تولید منی می‌کند پرهیز کنند.
برخی افراد بر اثر جماع زیاد ناتوان شده، نیروی خود را ازدست داده اند و یا چشم و اعصابشان آسیب دیده و به لرزه دچار شده اند. برای درمان باید: غذای مقوی، کم حجم و گرم و رطوبت بخش بخورند، خواب و استراحت، استحمام، آب های گرم معدنی، چیزهای خوش بو، تماشای چیزهای مشغول کننده و دل خوش بودن برای این افراد مفید است.
خوردن شیر گاو یا گوسفند به صورت ناشتا و خوابیدن پس از آن، ورزش کردن، چرب کردن سر با روغن بنفشه، استفاده از روغن های سمبل رومی، سوسن و روغن های گرم مزاج نیز مفید می‌باشند.
میل به جماع
اگر شخص جوانی، بدن سالم و نیرومندی دارد و در مزاجش مشکلی نیست و میل زیادی به جماع دارد، نباید ناخشنود باشد و درصدد کاستن این میل باشد، مگر این که بنا به علتی مجبور به معالجه شود.
برای درمان، اگر علت میل زیاد به جماع، گرم مزاجی باشد، باید رگ زد و غذا را سبک تر کرد و چیزهای سردی بخش خورد.
روغن زیتون باعث کاهش منی می‌شود و اگر خزه یا گیاه شوکران را از بیرون بر روی بیضه ها بگذارند، منی کاهش می‌یابد.
پیاده روی با پای برهنه باعث کاهش میل به جماع می‌شود.
نسخه هایی مانند بذر کاهو، بذر بنگ، بذر خیار، بذر کاسنی، اسفرزه، گشنیز، نیلوفر خشک شده و... برای این بیماران مفید است.
کاهش توان جنسی
کاهش توان جنسی می‌تواند از آلت تناسلی، منی، اندام های بالایی یا مغز، اندام های همجوار اندام تناسلی و یا کمی باد در قسمت های پایین بدن یا سراسر بدن باشد.
بسته به نوع علت، می‌توان از ماست گاو و جوشانده ی خرفه در شیر؛ گلابی، شاه توت، باقالی و ماست؛ عدس، زیره، مرزنجوش، چیزهای ترش مزه و گس مزه و... برای درمان استفاده کرد.
داروها و غذاهای مفید در تقویت غریزه ی جنسی
این داروها به چهار دسته ی داروهای ساده و تکی، داروهای ترکیبی، داروهای مالیدنی و غذاهای موثر در تقویت غریزه ی جنسی تقسیم می‌شوند که برای نمونه می‌توان به حبوباتی مثل نخود، لوبیا، باقاله؛ پوست گیاهان مانند دارچین، بسپایک، خار سه کوهه؛ مغزهایی مانند مغز میوه ی صنوبر، مغز میوه ی زبان گنجشک، مغز پسته و فندق، بذرهایی مانند بذر کوبیده شده ی هویج روی زرده ی تخم مرغ، مغز گنجشک و کبوتر و روغن حیوانی و شیر در هر غذا و... اشاره کرد.
ریزش بیش از حدّ مواد از آلت تناسلی
علاوه بر منی و ادرار دو آب دیگر هم از آلت تناسلی خارج می‌شود؛ آبی را که بعد از ادرار می‌آید "ودی" و آبی را که بر اثر تحریک طولانی بیرون می‌آید "مذی" می‌گویند.
علت ریزش بیش از حدّ منی یا ودی یا مذی عبارت است از:
ایراد در آب پشت؛ ایراد در رگ های نگه دارنده ی آب پشت؛ جماع کم و جمع شدن آب پشت؛ استفاده ی زیاد از غذاها و داروهای ساخت آب پشت.
برای درمان، بیمار باید غذای خود را کم کند و درمان های کاهش آب پشت را به کار برد. برای درمان رقّت و کم مایگی می‌توان از آش گندم، کوبیده و حلیم تغذیه کرد. اگر علت ریزش، نیروی بیش از حدّ دفع کننده ی منی باشد، باید اندام ها را تقویت کرد و از داروهای سردی بخش استفاده نمود.
عذیوط
گاهی ممکن است شخص همین که همگام جماع به انزال برسد، مقعد او آن قدر سست شود که کنترل مدفوع را از دست داده و مدفوعش خارج شود که نام این بیماری را "عذیوط" می‌گویند.
باید بیمار از داروها و مرهم های تقویت کننده ی ماهیچه استفاده کند؛ مانند روغن سنبل رومی و روغن سرو و روغن سرو کوهی. همچنین ترکیباتی مثل کهربا، اقاقیا، سوسن خشکیده، حنا و... توصیه شده اند.
بزرگ کردن آلت تناسلی
برخی افراد آلت تناسلی کوچکی دارند که می‌توانند با دستورات زیر آن را بزرگ تر کنند: پارچه ی زبری را گرم کرده و آلت را با آن مالش دهند و سپس شیر، به خصوص شیر گوسفند، بر آن بریزند و سپس با پیه و روغن های گرم آن را مالش دهند؛ زالو را خشک کنند و بر آلت بمالند؛ کرم خاکی سرخ رنگ را بر آلت بمالند؛ زالو را در نارگیلی که آب نارگیل در آن هست بیندازند تا یک هفته بماند و در آن جا خشک شود، سپس زالوی خشک شده را ساییده و بر آلت بمالند.
برخی دیگر از بیماری های آلت تناسلی
ترک پوست آلت و اطراف آن
استفاده از ترکیباتی مانند جوش کوره، توتیا، حنای ساییده، کتیرا با موم و... برای درمان، توصیه شده است.
کجی آلت
گاهی آلت تناسلی برخی افراد کج است که برای درمان آن باید داروهای نرم کننده؛ مانند روغن کنجد، روغن سوسن، روغن نرگس، انواع پیه، مغز استخوان گاو و یا موم را بر آلت بگذارند تا نرم شود و سپس با دست آن را راست کنند.
درد آلت
درد آلت امکان دارد بر اثر پدیده های مختلف باشد، اما اگر این درد بر اثر تاخیر و حبس کردن ادرار باشد، باید بیمار را با آب جو و گلاب قند حقنه کرد و سپس اطراف آلت و زهار را آب ولرم ریخت و با روغن بنفشه چرب کرد و آن را بست.
برخی حالات و بیماری های بیضه
بزرگ و یا کوچک شدن بیضه ها
گاهی بیضه ی بعضی افراد بزرگ تر از حد طبیعی است که علاج آن همان درمان و علاجی است که برای کوچک کردن پستان دوشیزگان گفته شد.
گاهی بیضه افراد کوچک تر از حد طبیعی است که علاج آن داروهای مالیدنی و گذاشتنی گرمی بخش است، اما اگر بیضه ها بالا رفته باشند و غایب شده باشند، بیمار باید زیاد به حمام برود و آبتنی کند و در آب بنشیند.
سفتی و رگ های برجسته بیضه
گاهی در کیسه ی بیضه رگ های برجسته و بسیار پیچیده به وجود می‌آید که نسخ زیر برای درمان آن مفید اند: ترکیبات سبوس آرد در سکنجبین؛ و ساییده خاکستر هسته ی خرما و ختمی در سرکه.
سست شدن کیسه بیضه ها
باید داروهای گیرنده بر روی آن گذاشت و جماع را کمتر کرد.
20. بارداری و زایمان
بارداری
علائم بارداری عبارتند از: بند آمدن حیض؛ درد بین فرج و ناف؛ دشواری در ادرار کردن زن؛ تنفّر زنان از جماع و دل به هم خوردگی و درد زیر ناف هنگام جماع به خصوص در زنانی که جنین نر دارند؛ افسردگی، تنبلی، سنگینی، نفس بد، دل به هم آمدن، آروغ ترش، چندش، سردرد و سرگیجه و تپش قلب؛ ویار که بعد از یک تا دوماه به سراغ باردار می‌آید؛ سفیدی کُره ی چشم صاف تر شده و به سبزی می‌زند و چشم گود می‌شود و پلک ها فروافتاده می‌شوند؛ رنگ چهره تغییر می‌کند و از حالت طبیعی خارج می‌شود که این علائم در کسانی که جنین ماده دارند بیشتر است؛ کسانی که درد پشت و باسن دارند احتمالا در هنگام بارداری دردشان کاهش می‌یابد و پس از بارداری درد برمی گردد.
بارداری برای دختران زیر پانزده سال خطرناک بوده و ممکن است باعث مرگ شود و اگر سن زن زیاد باشد سوء مزاج او بر جنین اثر گذاشته و او را ناتوان می‌کند.
آزمایشات تایید بارداری
نوشیدن عسل آب به همراه آب باران در وقت خواب و احساس دلپیچه نشانه بارداری است؛ یک عدد سیر در فرج بگذارد، اگر طعم آن را در بینی و دهان احساس کرد باردار نیست؛ اگر در ادرار زن چیزی ابر مانند وجود داشته باشد دلیل بر حاملگی است.
بهداشت بارداران
پرهیز از یبس شدن شکم، پیاده روی آرام و ورزش معتدل، زیاد حمام نرفتن به جز در نزدیکی زایمان، پرهیز از جماع، پرهیز از پرخوری،خوردن نان مرغوب و برشته و پرهیز از غذاهایی که باعث خون ریزی حیض می‌شود مثل لوبیا، نخود و کنجد و ... در بهداشت بارداران موثر است.
اشتهای بارداران
اگر زن باردار بی اشتها شد باید غذای بسیار چرب یا بسیار شیرین را ترک کند، پیاده روی آرام داشته باشد و از داروهای اشتهاآور مثل گیاه هفت بند با شبت را بپزد و بخورد؛ در صورت استفراغ بعد از غذا باید چیزهای گس و خوشبو بخورد؛ مثل گذاشتن دانه های انار همراه با برگ نعناع در دهان.
جلوگیری از بارداری
اگر پس از جماع، مرد زود از زن جدا شود و زن سریع از جا بلند شود و هفت یا نه گام به عقب بپرد، نطفه خارج می‌شود؛ اگر زن بعد از جماع، فورا عطسه کند امکان دارد که منی خارج شود؛ مالیدن روغن بلسان بر آلت مرد و دهانه رحم زن موثر است.
نازایی
نازا بودن به چند علت است: اشکال در تخم ماده یا نر؛ اشکال در دستگاه تولید مثل مرد یا زن؛ علت در حالات روانی، مانند غم و غصه و ترس زیاد؛ سردرد؛ پر شدن معده از غذا و هضم نشدن آن؛ درست انجام نشدن جماع.
درمان برخی حالت ها که مانع بارداری اند: اگر علت، چربی زیاد باشد باید ورزش کرد، غذای لطیف خورد و در آب های گرم معدنی آبتنی کرد؛ اگر ایراد از باد بود که نمی‌گذاشت تخم در رَحِم آرام گیرد، درمان آن زیره، رازیانه ی شامی و یا بذر کرفس است؛ چنان چه خشک مزاجی دهانه ی رحم مانع از بارداری بود، درمان آن نوشیدن شیر، به خصوص شیر بز و خوردن شورباهای ساده و رطوبت بخش است.
سقط جنین
سقط جنین علت های متعددی مانند: حالات روانی مثل خشم، ترس، غم و اندوه زیاد؛ هوای خیلی سرد یا خیلی گرم و یا زیاد ماندن در حمام؛ جماع زیاد در دوران بارداری؛ ناتوانی جنین و یا سوراخ شدن غشای محافظ جنین؛ سوء مزاج رحم و... دارد.
علائم سقط جنین
لاغر شدن ناگهانی پستانی که در بارداری چاق شده است، ریزش شیر از پستان زن باردار، درد زیاد در رحم، تب و لرز، قرمز شدن رنگ چهره بر اثر تب، احساس خستگی یا گرفتگی زیاد از علائم سقط جنین می‌باشند.
زایمان طبیعی و غیر طبیعی
حالت طبیعی زایمان آن است که سر بچّه درست مقابل دهانه ی رحم باشد و هردو دستش روی ران باشد که هر حالتی غیر از این غیر طبیعی است. زایمان غیر طبیعی می‌تواند پیامدهای بدی داشته باشد؛ از جمله این که باعث مرگ جنین یا مادر و یا هردوی آنان شود.
درد زایمان
برای کاهش درد زایمان، آبتنی خارج از حمام گرم و نشستن در تشت آب، مالیدن روغن هایی مثل روغن شبت و روغن بابونه بر زهار و پشت باسن، خوردن آب شنبلیله به صورت ناشتا از اولین روز شروع درد زایمان، دوری از غذاهای یبوست آور، تغذیه از سبزی های نرم کننده ی شکم و شورباهای ساده و گوشت حیوانات چاق شده و مرغ چاق و... توصیه شده است.
حیض
آمدن خون حیض به حد طبیعی و طبیعی بودن مقدار و حالت آن نشانه ی سلامت و تندرستی زن است و باعث دوری زن از میل به افراط در جماع و حفظ عفت و حیایش می‌شود.
به طور طبیعی زن باید در فاصله ی بیست تا سی روز خون حیض ببیند که اگر مدت آن کوتاه تر یا بلندتر شود غیرطبیعی است.
زنان در سی و پنج تا چهل و یا پنجاه سالگی یائسه می‌شوند، یعنی دیگر خون حیض نمی‌بینند.
21.بیماری های برخی دیگر از اندام های بدن
کمردرد و پهلودرد
کمر درد و پهلو درد به یکی از علل زیر است:
مزاج سرد و جمع شدن بلغم؛ خستگی ناشی از کار زیاد؛ افراط در جماع؛ گرفتگی یا کوفتگی ماهیچه های کمر؛ همچنین می‌تواند از اندام های درونی مثل کلیه یا رگ هایی که از کمر می‌گذرد یا ریه یا رحم باشد.
برای درمان می‌توان از ترکیبات نخود سیاه، سوسن زرد، روغن حیوانی،عسل و ... استفاده کرد.
درد مفاصل
حجم غذا و هضم نشدن آن؛ بی تحرکی و استراحت زیاد؛ مستی زیاد؛ حبس شدن موادی که باید از مقعد یا رحم خارج شوند؛ تحرک یا جماع؛ حمام با شکم سیر؛ یا ارثی بودن، از علل درد مفاصل می‌باشند.
مالیدن خزه و مانند آن بر مفاصل، باعث کاهش درد می‌گردد. برخی از داروهایی که درد مفاصل را علاج می‌کنند عبارتند از: حب النجاح، شاه تره، شاه پسند، هندوانه ابوجهل، خردل و عاقرقرها.
درد پاشنه
اگر پاشنه ی پا بر اثر کفش یا ضربه به درد آمد، آب سرد فراوان بر آن ریخته و خشخاش شاخدار و گلِ ارمنی در آب حل کرده و بر آن می‌مالند.
کژدمه
کژدمه، ورم دردناکی است که در نزدیکی ناخن ها به وجود می‌آید.
برای علاج، ریشه سوسن و یا کندر مفید می‌باشند.
درد و خارش ناخن
اگر ناخن کوبیده شده بود، برگ درخت آس یا درخت سرو را بکوبند و بر ناخن ببندند، همچنین اگر پسته را در آب پخته و بر ناخن بگذارند مفید است.
اگر ناخن ها خارش و یا بادکردگی داشت، باید انگشتان را تا خوب شدن در آب دریا فرو کرد یا این که عدس را در آب پخته و انگشتان را در آن آب فرو کرد.
22. تب
تب های روزانه به حالات روانی فرد، بدن بیمار، یا علتی خارجی ارتباط دارند.
برای درمان تب نسخه های بسیاری موجود است که از آن جمله می‌توان به ترکیبات گشنیز، تباشیر، گل محمدی، کافور و همچنین ترکیبات شیرخشت، ترنگبین، سیب شامی و... اشاره کرد.
برخی پیامدهای تب
بر اثر تب امکان دارد پیامدهایی مانند: لرزه و تکان، سرما و عرق ریزه، خون دماغ، قی کردن و اسهال، تشنگی، خواب آلودگی، بی خوابی، زبری زبان و خشکی دهان، عطسه یا سرفه ی مداوم، بی اشتهایی و یا گرسنگی گاوی یا گرسنگی سگی روی دهد.
برای هرکدام از عوارض تب، درمان هایی موجود است، که از بین‌ آنها می‌توان به میوه ی درخت آس، گلنار، سردی بخش ها، افشره ی نیلوفر، شربت خشخاش، آب پز بنفشه و گل سرخ، بخور بابونه و... اشاره کرد.
تب نوبه
تب نوبه دو نوع است؛ خالص و ناخالص. در نوع خالص شروع تب تا پایان تب، بین چهار تا دوازده ساعت به طول می‌انجامد و تب سبک است، اما در نوع ناخالص، تب از دوازده ساعت بیشتر طول می‌کشد و شدت تب زیاد است، اما دست و پای بیمار سرد است.
نشانه ها و علائم تب نوبه عبارتند از: احساس سرما، سوزن سوزن شدن بدن، لرزش های نه چندان شدید.
برای درمان، ابتدا باید کاری کرد که شکم بیمار نرم شود و سپس از داروهایی مانند آب پز عدس با لبلاب، شربت بنفشه، مربای بنفشه و لعاب اسفرزه با یکی از شربت های ملین استفاده کرد.
تب سوزان
علائم و نشانه های تب سوزان: زبان در ابتدا زبر و زرد و در نهایت سیاه می‌شود، تشنه شدن بسیار، حرارت درون بیشتر از حرارت بیرون است، بیمار فقط در حالت بحران بیماری عرق می‌کند.
استفاده از غذاهای سردی بخش، شربتی از تمبر هندی و کافور، آب هندوانه و آب سرد، ترکیبات اسکنجبین و افشره ی خرفه، ترکیبات آب بذر خیار، بذر کاسنی، بذر خرفه و... برای درمان مفید می‌باشند.
تب عفونی خونی
تب دائمی، سرخ شدن چشم و صورت بیمار، باد کردن وریدهای آشکار بدن و گیجگاه، عرق نکردن در طی تب، خواب آلودگی غیرطبیعی و دشوار حرف زدن، درجه حرارت بالای بدن، نبض درشت، نرم و نیرومند و سریع، از علائم و نشانه های تب خونی می‌باشند.
مصرف ترکیبات تباشیر، بذر خرفه، تخم کدو، صمغ عربی، کتیرا، نشاسته، رب شیرین بیان و... برای درمان توصیه شده است.
تب بلغمی
تب بلغمی نیز مانند بقیه ی تب ها دارای زمان مخصوص به خود است. برطرف شدن تب بلغمی معمولا از چهل تا شصت روز است.
تب عفونی بلغمی دو حالت دارد: تب بلغمی نوبتی و دائمی
احساس شدید سرما؛ لرزش و تکان بی اراده؛ سفید، زد و سبز شدن تلفیقی رنگ چهره؛ کوچکی، ناتوانی و پایین بودن نبض بیمار از علائم تب نوبتی می‌باشند.
تب همیشگی، مهلت نمی‌دهد و دست برنمی دارد، ابتدای تب با لرزش و تکان بی اراده است، این تب شبیه تب دق است.
برای درمان، ابتدار باید شکم بیمار را نرم نگه داشت، سپس بیمار را استفراغ داد و در نهایت از غذاها و داروهای لطیف کننده، نرمی دهنده و ادرارآور استفاده کرد.
استفاده از ترکیبات زنجبیل و مصطکی، تربد، نبات و همچنین ترکیبات زنجبیل، مرزه ی کوهی، ننه حوا، گشنیز، گل محمدی، پونه و... برای درمان، کاربرد دارند.
تب دق
در این نوع از تب، نبض بیمار، باریک، سخت، متوالی و ضعیف می‌زند؛ حرارت تا اندازه ای آرام است.
دو اصل کلی برای درمان، سردی دادن به بدن بیمار و مرطوب کردن بدن بیمار می‌باشند.
استفاده از ترکیبات تباشیر، گل ارمنی، گل محمدی، بذر خرفه، بذر خیار، تخم کدو و کهربا و همچنین ترکیبات بارهنگ، نشاسته، صمغ عربی، کتیرا و... برای درمان، سفارش شده اند.
تب دق پیری
حالتی را که پس از پیدا شدن تب دق عادی به وجود آید تب دق پیری می‌گویند. دلایل پیدایش این تب، ضعف و ناتوانی بدن بیمار و بی جا نوشیدن آب سرد، است.
برای درمان، گرمی بخشیدن به بدن، ماساژ بدن به هنگام غذا خوردن، خوردن شیر تازه دوشیده، استفاده از داروهایی نظیر آب پز انجیر، خار سه کوهه، بابونه، روغن کنجد، روغن بان و... سفارش شده است.
تب وبایی
بیماری که به تب وبایی دچار است، در ظاهر آرام و در درون بسیار افسرده است؛ احساس درد سوزش، حرارت شدید، نفس پیاپی و بلند، تشنگی زیاد، حالت تهوع، از بین رفتن اشتها، درد قلب، ورم طحال، بی خوابی، بدن سست و شل، نبض کوچک و پیاپی، مدفوعِ همراه با خلط مراری، ادرار آبکی و کم مایه و عرق بدبو، از دیگر علائم بیماری است.
برای درمان این بیماری، ابتدا باید عفونتی که سبب تب شده خشکانده و از بین برده شود و شاید به اسهال دادن و رگ زنی احتیاج باشد.
همچنین استفاده از صندل، کافور، پوست انار، آس، سیب، به، آبنوس، چوب ساج، چوب، میوه ی گز و... جهت درمان، توصیه شده است.
آبله و حصبه
گاهی براثر نوعی از عفونت، خون به جوش می‌آید و بر اثر این، اجزا از هم فاصله می‌گیرد و بین‌ آنها فاصله می‌افتد. آبله بر اثر چنین تحرّکاتی در خون پدید می‌آید و بر بدن ظاهر می‌شود. گاهی اوقات آبله بر اثر تخلیه ی خون یا خوردن غذاهایی خاص به وجود می‌آید.
درد در پشت؛ احساس خارش در بینی؛ پریدن از خواب؛ سنگین شدن بدن انسان؛ احساس درد سوزنی؛ سرخ شدن رنگ چهره و چشمان؛ ریزش اشک؛ زیاد خمیازه کشیدن؛ تنگی نفس؛ غلیظ شدن آب دهان؛ سنگینی در سر و سردرد؛ درد سینه و گلو؛ خشکی دهان، از علائم پدید آمدن آبله هستند.
حصبه همانند آبله ی صفرایی است. علائم و نشانه های حصبه عبارتند از: جوش های کوچک؛ آسیب رسانی جزئی به چشم؛ حالت تهوّع؛ درد نسبتا کم در کمر؛ ظهور ناگهانی.
غذای بیماران آبله یا حصبه، باید نیروبخش باشد و نباید یبوست آور یا غلیظ کننده ی خون باشد.
برای درمان آبله از آب رازیانه و آب کرفس همراه با شکر، داروهایی نظیر رب ریواس، آب غوره، آب میوه های سرد مزاج، پنیر درخت خرما و... استفاده می‌کنند.
تب های ورمی
در این نوع تب، ابتدا باید ورم را درمان کرد، سپس درمان تب های شدید را آغاز کرد و باید چیزهای سردی بخش و رطوبت دهنده به بیمار داد. درمان تب های ورمی با تب های گرم ساده تفاوت هایی دارد که عبارت است از: در تب های ورمی نباید بیمار درحال تب، آب سرد بنوشد؛ نباید به حمام برود؛ اگر تب بر اثر ورم باد سرخ باشد، چیزهای سردمزاج و سردی دهنده بر روی ورم می‌توان گذاشت.
تب های ترکیبی
گاهی اتفاق می‌افتد که دو نوع تب که با هم فرق دارند، با هم می‌آیند؛ برای مثال کسی مبتلا به تب دق و تب عفونی شود.
اگر بیمار به تب شبانه روزی مبتلا بود و لرزش و تکان نیز داشت، ولی عرق نمی‌کرد، نشانه ی تب ترکیبی است.
اگر بیمار تب بیست و چهار ساعته داشت و دست و پای بیمار بیش از اندازه سرد شد، نشانه ی تب ترکیبی است.
تب شطرالغب
این تب از دو تب ترکیب شده است که این حالت دو تبی چندین قسمت است. ممکن است که این تب، نه ماه و حتّی بیشتر طول بکشد. نبض بیمار، کوچک، کند و پیاپی می‌زند. ادرار بیمار دیر به پختگی می‌رسد.
ترکیبات گل محمدی، ریشه ی سوسن، افشره ی خاراگوش و تباشیر و همچنین ترکیبات سنبل الطیب، عود، زعفران، زرشک یا افشره ی زرشک، راوند، تباشیر، گل محمدی با کاسبرگ و... برای درمان، توصیه شده است.
23. ورم و جوش
ورم فلغمونی
فلغمونی، ورم گرم التهابی نسوج مخاطی و زیر پوست است.
برخی از داروهای بازدارنده ی ورم عبارتند از: افشره ی سبزی های سرد مزاج، از جمله افشره ی خرفه، افشره ی کدو، افشره ی کاسنی، افشره ی گیاه هفت بند و افشره ی تاج ریزی.
حمره
ورم حمره اکثرا در صورت انسان و در کنار بینی شروع می‌شود، ورم حمره اگر خالص باشد و ماده ی خلط ناباب دیگری در آن نباشد، اندک اندک منتشر می‌شود.
ترکیب موم، روغن گل سرخ، ریم اریز با افشره ی فیجن و... برای درمان موثر است.
جوش مورچگی
جوشی است که در آن فقط یک یا چند جوش بر روی پوست به وجود می‌آید که مقداری ورم دارد. جوش مورچگی گاورسی، خوره ای و متعفّن، از انواع جوش های مورچگی می‌باشند.
خوردن آب پنیر مخلوط با محموده، و ترکیبات گزمازو، صندل، پوست انار، گِل ارمنی، با سرکه و گلاب و... از نسخه های درمانی می‌باشند.
جوش اخگری
به جوشی که از پوست خارج شود، خورنده، سوزنده، و تاول زننده باشد و سوزش آن شبیه به سوزش آتش باشد جوش اخگری گفته می‌شود.
ترکیبات بارهنگ، عدس و نان سبوس دار، و همچنین ترکیبات انار ترش در سرکه و... از موارد درمان است.
تاول
تاول هایی که بر روی پوست بدن به وجود می‌آید، دارای دو حالت است:
1. خلط در بدن به حالت غلیان در می‌آید و بر اثر این جوش، بخش آبکی آن از ماده جدا شده و به زیر پوست می‌رسد.
2. بر اثر غلیان خلط در بدن، ماده ی خونی کم مایه ای از آن خارج می‌شود که در انتها چرکین است.
مورد اول را حبابی و دومی را تاول می‌نامیم.
برای درمان می‌توان از ترکیبات مردار سنگ، روغن زیتون کهنه شده، زرنیخ و همچنین ترکیبات زاج سبز، زاج زرد، بورک و غیره استفاده کرد.
جوش شتری
جوشی ریز است که همانند حباب های مایل به سرخ است، خارش دارد و باعث افسردگی می‌گردد.
برای آرام کردن این جوش، از داروهای زیر می‌توان استفاده کرد:
تمرهندی، آب انار ترش و آب انار شیرین که با پوست فشرده شده باشند، افشره ی انار میخوش، خوشاب زردآلو، آب چکیده ی ماست، قرص تباشیر با کافور و....
خوره
برای درمان خوره، می‌توان از ترکیبات صمغ انگدان، بذر گزنه، زراوند ماده، افشره ی برگ شفتالو، و همچنین ترکیبات زنگار، عسل، زاج بلوری و... استفاده کرد.
طاعون
نوعی ورم است که در اندام های گوشتی غدّه آلود و اندام های تهی از گوشت خارج می‌شود.
برای درمان، ابتدا باید از طریق خون گیری، پاک سازی کرد و سپس برای سالم و نیرومند نگاه داشتن قلب تلاش کرد. برای این کار، داروهایی مثل ترنج، لیمو، رب سیب، رب به، انار تر ش و... سفارش شده اند.
خراج گرم
خراج، ورمی است که جزء دمل ها به حساب می‌آید.
علل خارج شدن خراج، پُر شدگی بیش از حدّ لازم در بدن؛ و ازدیاد ماده و فاسد شدن آن است.
برای ترکاندن خراج ترکیباتی مثل موم، صمغ صنوبر، روغن حیوانی، زفت خشک و عسل، زنگار و ... و همچنین ترکیبات پنبه دانه، گردوی فاسد شده، خمیر ترش، کلم در آب پخته، پیاز در آب پخته، خردل، چلغوز کبوتر و... سودمند می‌باشند.
دمل
دمل نیز نوعی از خراج است و اکثرا علت پیدایش آن بدهضمی و حرکت کردن با شکم سیر است.
داروهایی که باعث رسیدن دمل می‌شوند عبارتند از: بذر مرّ و کوبیده که با شیر مخلوط شود؛ بذر مرّ همراه افشره ی انجیر؛ خردل و عسل؛ انجیر و عسل؛ مویز با بورک کوبیده شده و...
ورم بلغمی سست
ورمی سفید است که حرارتی ندارد و تا زمانی که ماده ی ورم نمناک تر باشد، سستی آن بیشتر است.
برای درمان می‌توان از ترکیبات برگ درخت گز، نمک، روغن زیتون، گل ارمنی و... و نیز ترکیبات مرّ، صمغ فیل زهره، مشک زمین، الوا، زعفران، اقاقیا و ... کمک گرفت.
سلع
سلع، دملی بلغمی است که خلط بلغمی را در برگرفته یا از بلغم به وجود آمده است.
برای درمان می‌توان از ترکیبات آهک، بوره ی قرمز، گِل مهر زده و... و همچنین ترکیبات خربق، زرنیخ سرخ، روغن گل سرخ و ... استفاده کرد.
دمل گردن
خردل، بذر گزنه، گوگرد، کف دریا، زراوند، مقل، اندران، روغن کهنه شده ی زیتون و موم و همچنین شنبلیله، آهک، بوره ی قرمز و... برای درمان، به کار برده می‌شوند.
ورم سخت
ورم سخت خالص و ورم سخت ناخالص، از انواع ورم سخت می‌باشند.
در ورم سخت خالص، حس ندارد و درد نمی‌کند، ولی ورم سختناخالص مقداری حس دارد و درد دارد.
بارزد، جواشیر با روغن بان و روغن سوسن و مقداری لعاب شنبلیله و لعاب کتان مخلوط شده و به صورت مرهم درآمده و برای درمان ورم سخت استفاده می‌شود.
میخچه
اکثرا میخچه بر اثر ترک خوردگی و پس از زخمی شدن و درمان زخم، خارج می‌شود و سپس در بدن زیاد می‌شود. میخچه اکثرا در پاها و انگشتان پا و پایین های پا به وجود می‌آید و مانع راه رفتن نمی‌شود.
برای درمان، باید اطراف آن را شکافت و آن را خارج کرد یا اینکه همین که سردرآورد، با دست آن را از جا تکان داد و کند.
ورم سرطانی
منشا ورم سرطانی، سوخته ی ماده ی خلط صفرایی تبدیل شده به ماده ی سودایی است.
ورم سرطانی چند نوع دارد: ورم سرطانی با درد زیاد؛ ورم سرطانی با درد کمتر؛ ورم سرطانی عفونی؛ ورم سرطانی ثابت و بدون عفونت.
استفاده از داروهای ترکیبی زیر، برای درمان سرطان عفونی توصیه شده است:
مغز گندم، لبانه، سفیداب ارزیر، گِل ارمنی، گل مهر زده و الوای شسته شده و ... و مالیدن آن بر ورم.
ورم بادی و بادکردگی
این ورم دارای دونوع است:
1. ورم بادی که از بخار روان به وجود می‌آید؛
2. ورم بادی که از بخار ناشی از باد به وجود می‌آید، به این ورم بادکردگی می‌گویند.
جذام
جذام بیماری بسیار بدی است و باعث پخش شدن خلط مراری در تمام بدن می‌شود که مزاج اندام های بدن را فاسد می‌نماید و شکل و ظاهر اندام را از بین می‌برد و چرکین می‌سازد.
برای درمان جذام، باید بیمار را با اسهال دادن پاکسازی کرد و برای این کار از چنین داروهایی استفاده کرد:
معجون مسهّل لوغاذیا که از پیه هندوانه ی ابوجهل، آب پز سس صغیر، اسطوخودوس، بسپایک، هلیله ی سیاه، هلیله ی کابلی، خربق سیاه، لاجورد، سنگ ارمنی درست شده و همچنین معجون تیادریطوس و معجون مسهّل تلخ.
ترکیبات هلیله ی زرد، هلیله ی سیاه، ننه حوّا، صمغ انگدان، مویز بی هسته و... نیز به عنوان دارو استفاده می‌شوند.
24. گسستگی پیوندها
افتادن و صدمه دیدن
براثر افتادن و صدمه دیدن، ممکن است که این آسیب ها رخ دهد: 1. از هم پاشیدگی در اندام؛ 2. کوفتگی در اندام؛ 3. شاید رگی از هم پاره شود؛ 4. شاید رگ بزرگ، پی رگ یا غشایی، در بدن از هم پاره شود.
برای درمان، از ترکیباتی مثل راوند چینی، روناس، گل مهرزده و... و همچنین ترکیبات انار دشتی، خطمی سفید، انزروت و... کمک می‌گیرند.
صدمه ی درونی
ممکن است بر اثر ضربه و صدمه ای، آسیبی به شکم و اندام درونی وارد شود که باید با این داروها آن را درمان کرد:
ترکیبات اسفرزه ی کوبیده، لاک و کهربا، زعفران، به و... و همچنین ترکیبات گل محمدی، کهربا، اقاقیای شسته، سنبل هندی و....
ضربه خوردن از شلاق و امثال این ها
کسی که چنین شده، باید غذایش نخود خیس شده ی پوست کنده ی نرم شده و لوبیای قرمز پوست کنده باشد و در عوض آب، آبی که نخود در آن خیس خورده بخورد.
برای درمان می‌توان از ترکیبات راوند، زنجبیل، آب گرم و همچنین ترکیبات مردار سنگ، سفیداب، گل سرخ، موم و... استفاده نمود.
سوختن با آتش
در درمان سوختگی، باید دو مورد را زیر نظر داشت:
1. ابتدا این که نباید گذاشت جای سوختگی تاول بزند؛
2. جای سوخته را اصلاح نمود.
برخی داروهایی که باید پیش از تاول زدن بر جای سوخته گذاشت عبارتند از:
صندل، تانبول، کوبیده و ساییده ی سفال با آب تاج ریزی و گلاب، زرده ی تخم مرغ با روغن گل سرخ، آرد شسته ی جو، آب کاسنی، عدس آب پز همراه گل سرخ، گِل ارمنی و سرکه، آهک شسته شده، سفیداب و....
نزیف خون
نزیف خون، بازشدن دهانه ی رگ ها است که این حالت چندین علّت دارد: ضعیف شدن، پرخون شدن یا بریده شدن رگ ها، حرکت های شدید انسان، فشار آمدن به رگ و ترک برداشتن آن، وجود خوره در بدن و خوردن رگ و جاری شدن خون از آن، حرکت شدید با معده ی پر.
برای درمان، از ترکیبات زیر استفاده می‌شود: زاج زرد به همراه خاکه ی کندر، الوا، فلفل و...؛ انزروت الوا، مصطکی، خون سیاوشان و...؛ کندر کامل چرب، الوا، خون سیاوشان، انزروت و....
قرحه
اگر زخم چرکین باشد، خراج بترکد یا جوش پوست عفونت داشته باشد؛ و یا به طورخلاصه، در گوشت هر گسستگی رخ دهد و عفونت کند، به آن قرحه گفته می‌شود.
انواع قرحه ها بدین قرار است:
قرحه ی دردآور، قرحه ی بی درد، قرحه ی ورم کرده، قرحه ی بدون ورم، قرحه ی بدون آلودگی، قرحه ی آلوده.
برای درمان، بسته به نوع قرحه می‌توان از داروهای مختلفی استفاده کرد: داروهایی که حالت پوششی و چسبندگی داشته باشد مثل کتیرا و صمغ عربی؛ زاج بلوری، مازو، پوست انار، پوست کندر، مرهم هندی، مرهم قیسوری، سوسن زرد، بشنیز، نخود مریم،آب آس، گلاب و آب گیاه هفت بند، زاج زرد، زاج سرخ، مخلوط مویزک و عسل و...
درمان گسستگی در پی رگ
گسستگی پیوندی عبارت است از: ترک برداشتن و سوراخ شدن و غیره.
برای فرونشاندن ورم پی رگ زخمی، از آرد باقلا، آرد گاودانه، آرد نخود، آرد لوبیا گرگی و... استفاده می‌شود.
استخوان
برای درمان شکستگی استخوان، از جا در رفتن آرواره، در رفتن انگشت، در رفتگی بند سرین، در رفتگی بند زانو، شکستگی بینی، کتف و استخوان سرین، درمان های مختلفی ذکر شده اند که از آن جمله می‌توان به انار دشتی، ماش پوست کنده، مرّ، الوا، خطمی سفید، اقاقیا و... اشاره کرد.
25. مسمومیت و گزیدگی
مسمومیت علایمی دارد که می‌تواند به تشخیص نوع سمّ خورده شده کمک کند:
1. اگر مسموم احساس گزش می‌کرد و نفسش بریده بریده بود و دل پیچه داشت، سم هایی از قبیل زرنیخ و مرگ موش خورده.
2. اگر مسموم التهاب شدید داشت و زیاد عرق می‌کرد و چشمانش سرخ شده و خیلی افسرده بود، سمی از قبیل شیره ی گیاه سگ و یا مانند آن را خورده.
3. اگر کسی از تریاک مسموم شده باشد، استفراغ او بوی تریاک می‌دهد.
داروهایی که برای تمام مسمومیت ها مفید است
این داروها، بسته به نوع مسمومیت، انواع مختلفی دارند که به طور خلاصه به برخی اشاره می‌شود:
افشره ی برگ نی، بذر هویج، فندق و انجیر خشک، برای مسمومیت استفاده می‌شوند. همچنین ترکیباتی مثل انگدان، ریشه ی انگدان، عسل و آب سیب؛ ترکیبات میوه ی سکبینه ی بیابانی، گند بیدستر، برگ نی و...؛ و داروهای مالیدنی مثل پونه ی رودخانه ای، گند بیدستر با روغن زیتون، ترکیبات خردل، سرکه، آهک و... موثر می‌باشند.
معالجه ی گزیدگی به طور کلّی
برای درمان گزیدگی، پیش از هرکاری نباید گذاشت سم در بدن نفوذ کند و برای این کار باید اعمال زیر را انجام داد:
محل گزیدگی را محکم بست؛ مانع از خواب فرد گزیده شد؛ سم را با وسایل جذب کننده ی سم، ازخارج جذب کرد؛ اگر سم به عمق رفته باشد، حجامت بر آن گذاشت؛ جای گزیدگی را مکید تا سم خارج شود.
داروهای درمان گزیدگی
این داروها به دو دسته ی داروهای تناولی مانند بذر شبدر، بذر ترنج، بذر ختمی و مغز مرغ و... و داروهای مالیدنی مانند مانند نفت سفید، سیر کال، افشره ی تره، مخلوط نمک و سرکه و... تقسیم می‌شوند.
داروهای دورکننده ی نیش زننده ها
داروهای زیر اگر بر بدن انسان مالیده شود، جانوران نیش زن را دور می‌کند:
مغز خرگوش همراه با سرکه و روغن زیتون؛ برگ درخت صنوبر در روغن زیتون؛ شکوفه ی تازه ی میوه ی درخت سرو با روغن زیتون؛ میوه ی درخت عرعر با روغن زیتون.
داروهای کشنده ی حشرات
اگر این داروها به صورت دود و بخور در خانه پراکنده شود، حشرات را می‌کشد:
چوب درخت انار، ریشه ی سوسن، شاخه های نازک درخت انار، بارزد، شاخ حیوانات، سم حیوانات دو سم، مقل، سکبینه، صمغ انگدان و ....
نیش مار افعی
مار افعی نر، بسیار خطرناک تر از افعی مادّه است. اگر مار افعی کسی را نیش زد و فقط جای دو دندان در جای نیش زدگی بود، آن مار نر بوده و اگر جای بیش از دو دندان بود، مار ماده بوده.
داروهایی که به صورت تک تک یا ترکیبی برای درمان نیش مار افعی مفید است عبارتند از:
کرفس بیابانی، ریشه ی سوسن زرد، برگ زراوند، ریشه ی زراوند، ریشه ی گیاه مرو خوش، ریشه ی هزارگوشان، ریشه ی هزارچشان، افشره ی گیاه گوش موش، زیره، کلم و....
نیش عقرب
اگر عقرب کسی را نیش بزند، جای نیش ورم می‌کند و ورم آن سفت و سرخ رنگ و دردناک می‌شود و درد به سایر اندام ها نفوذ می‌کند. عقرب گزیده، عرق می‌کند و لب هایش می‌پرد و دست و پایش سرد می‌شود و بدنش سست می‌گردد.
برای درمان، باید بر جای نیش، نمک و گاورس بگذارند و ببندند. استفاده از ترکیباتی مانند زراوند دراز، کوشاد، میوه ی غار، پوست ریشه ی کبر، ریشه ی هندوانه ی ابوجهل و... و همچنین ترکیبات سیر، گردو، سداب، صمغ انگدان، مرّ و... توصیه شده اند.
نیش رتیل
ورم ناشی از نیش رتیل زیاد نیست و جای نیش قرمز رنگ می‌شود و می‌خارد. درد آن شدید است و شخص بی خواب می‌شود و چشمانش به طور غیرطبیعی نمناک می‌شود و عرق سرد می‌کند.
استفاده از ترکیبات سیاه دانه، تخم هویج بیابانی، زیره، میوه ی سرو کوهی، میوه ی درخت سرو و... برای درمان مفیدند.
نیش زنبور
نیش زنبور دردناک است و جای آن قرمز می‌شود. اگر زنبور درشت باشد ممکن است تشنّج روی دهد.
اولین درمان، مکیدن جای نیش است و بعد از آن بهتر است که زنبورگزیده، افشره ها و شربت های خنک کننده بخورد.
مالیدن انجیر، سرکه یا آب غوره، سرگین گاو و سرکه، بر جای نیش زنبور، مفید می‌باشند.
گاز گرفتگی ها
بدترین گاز گرفتگی ها آن است که انسان یا حیوان گازگیرنده گرسنه باشند.
برای درمان گاز گرفتگی به طور کلّی باید پارچه ای را در روغن زیتون فرو برد و بر جای گازگرفتگی گذاشت یا این که جای گازگرفتگی را با روغن زیتون مالید. اگر این درمان فایده نداشت، عسل و پیاز و باقالی خام را در دهان جوید و جویده را بر جای گازگرفتگی گذاشت.
بسته به نوع گاز گرفتگی، می‌توان از داروهایی نظیر ترکیبات نمک و زنگار، پیه گوساله و... و همچنین ترکیبات لبلاب، بورک، کف دریا، نمک، پیه غاز و... استفاده کرد.
26. آرایش و پیرایش
مو
نگه داری مو و ابرو
داروهای نگه دارنده ی مو و بازدارنده از ریزش مو عبارتند از:
زغال چوب درخت بذر کتان و سوخته ی برگ کتان که در روغنی مناسب مخلوط و بر مو مالیده شود؛ آس، میوه ی آس، هلیله ی کابلی و پر سیاووشان.
استفاده از ترکیبات بذر کرفس، بذر سلق، کندر، پر سیاووشان، پوست درخت صنوبر و غیره و همچنین ترکیبات گرد حنا، مازوی کوبیده شده، سرکه ی تند و... برای درمان توصیه شده اند.
رشد مو
شست و شوی موها با برگ های گیاه کنجد و برگ های بوته ی کدو باعث رشد‌ آنها می‌شود؛ مالیدن روغن های حرارت بخش به موها، مانند روغن سوسن، روغن حنا و روغن آس باعث رشد موها می‌شود؛ شست و شوی سر با آبی که هندوانه ی ابوجهل در آن خیسانده شده باشد، باعث رشد مو می‌شود.
برای درمان استفاده از روغن زیتون، لادن، سوخته ی هسته ی خرما، سوخته ی بذر کتان، روغن کنجد، ترکیبات سیر، جو پوست کنده، روغن بنفشه و... نیز، نتیجه بخش است.
رویش مو و ابرو
داروهایی برای روییدن مو و یا ابرو توصیه شده اند؛ که عبارتند از: خاکستر سیاه دانه، ترکیبات گردوی سوخته و هسته ی خرما، ترکیبات فندق بو داده و روغن ترب و....
ستردن مو
برای ساخت داروی زدودن مو (واجبی) دو جزء زرنیخ را با دو جزء آهک و مقدار کمی الوا مخلوط کن که دارویی موثر و فوری برای زدودن موهاست. هرگاه واجبی استفاده کردی با دست امتحان کن و زمانی که موها به آسانی کنده شدند با آرد جو، آرد باقالی یا بذر خربزه و آب بشوی.
اگر خاکستر چوب تاک با واجبی مخلوط شود و خوب هم زده شود، موهایی که در مرحله ی بعدی می‌رویند نازک تر از مرحله ی اولیه هستند.
اگر ترس از آن داشتی که واجبی پوست را بسوزاند، قبل از استفاده از واجبی پوست را با روغن گُل بمال و زیاد واجبی را با دست امتحان نکن و آن را فورا با آب گرم بشوی و سپس در آب سرد بنشین.
اگر پوست، بر اثر استفاده از واجبی سوخت، بعد از شستن با آب گرم و نشستن در آب سرد، عدس پوست کنده را بکوب و بسای و آن را با روغن گُل و صندل مخلوط کن و برجای آن بمال.
برای از بین بردن بوی بد واجبی، می‌توان از داروهای زیر استفاده کرد:
گِل خوش بو شده یا گِل مخلوط با سرکه و روغن، برگ شفتالو، برگ موی ساییده و حنا.
سپیدی موی سر
اگر بخواهیم موس سر دیرتر سپید شود، باید همواره مراقب بود تا خلط بلغمی در بدن تشکیل نشود؛ پرهیز از پرخوری، مصرف غذاهای مقوی، استفاده از سیاه دانه و پیه هندوانه ی ابوجهل به جای صابون، استفاده از روغن سیاه دانه و روغن خردل و غیره نیز مفید می‌باشند.
فر کردن و صاف کردن مو
استفاده از داروهایی مثل آرد شنبلیله، روغن شنبلیله، سدر سفید، مرّ، مازو و آهک و... برای فر کردن مو و همچنین استفاده از روغن های نرم کننده و لعاب هایی مانند لعاب ختمی، لعاب اسفرزه، لعاب برگ بید و... برای صاف کردن موی فر، سفارش شده اند.
رنگ کردن مو
برای سیاه کردن، خرمایی و طلایی کردن، یا سفید کردن مو، نسخه هایی وجود دارند که به طور نمونه می‌توان به حنا و وسمه، آب سماق و آب انار مخلوط با حنا، پوست نی سبز، زنجبیل شامی و پوست خشک ترب و... اشاره کرد.
جلوگیری از مضرات رنگ مو
بعد از مصرف رنگ مو باید چیزهای گرمی بخش خوش بو مانند مُشک یا میخک بر موها مالید؛ همچنین استفاده از نرم کننده ها برای جلوگیری از سیخ شدن مو، استفاده از روغن بنفشه برای جلوگیری از نمدی شدن مو و سایر دستورات برای سلامت مو، توصیه شده اند.
شوره ی سر
بسته به میزان گستردگی شوره داروهایی توصیه شده اند که برخی از‌ آنها عبارتند از: روغن گُل یا روغن بنفشه، بذر خربزه یا آرد نخود یا آرد باقالی، افشره ی برگ سبز بید، آرد نخود و ختمی، ساییده ی توت خشک سفید، خردل، مویزک و خربق، سرگین گاو و....
پوست
عواملی مانند آفتاب، سرما، باد و یا عدم شست و شو باعث تیرگی و زشتی پوست می‌شود.
عواملی مانند غم و غصه، سوء تغذیه، جماع زیاد، درد بدن و... باعث زرد شدن پوست؛ مصرف نخود، تخم مرغ نیم بند، عرقیات گیاهی و... باعث روشنی و سرخی پوست؛ مصرف برخی داروها مانند هلیله ی کابلی، فلفل، میخک و... باعث زیبایی پوست؛ و همچنین مصرف سبزیجاتی مانند ترب، تره، پیاز، کلم وسیر باعث زیبایی رخسار می‌شوند.
حفاظت پوست در برابر آفتاب
برای حفاظت از پوست در برابر آفتاب موادی مانند سفیده ی تخم مرغ، صمغ عربی، نان گندم بدون سبوس و... توصیه شده اند.
خون مردگی
داروهایی مانند بادام تلخ، بذر ترب، شیره ی انجیر، آب ترتیزک و مرزنجوش و همچنین ترکیبات لعاب به دانه با زعفران و... برای درمان مفید می‌باشند.
بنات اللیل
این بیماری بر اثر تعرّق زیاد و مسدود شدن سوراخ های پوست به وجود می‌آید؛ زیرا بخارات ناشی از هضم شدن غذا در زیر پوست گرفتار می‌شوند و این حالت اکثرا در شب و در فصل سرما روی می‌دهد. این بیماری همراه خارش است که این خارش در ابتدا لذّت بخش است، امّا بعد شدید و دردناک می‌شود.
استفاده از داروهایی که سوراخ پوست را باز کنند و همچنین مالیدن آب کرفس بر پوست، در درمان کاربرد دارند.
زگیل و میخچه
برای درمان زگیل می‌توان از داروهایی مانند روغن پسته، گندم آب پز، آب تره با سماق، اسفند و حنا و... و برای درمان میخچه از ترکیبات سیاه دانه، عسل بلادر، روغن زیتون به همراه نمک، آب پیاز و... استفاده می‌شود.
تَرَک پوست و لب
برای درمان ترک پوست می‌توان از روغن کنجد، اقاقیا یا شلغم پخته، روغن گُل و... استفاده کرد.
تَرَک پوست پا و دست
برای درمان ترک دست و پوست پا داروهایی سفارش شده اند: روغن کرچک، دنبه ی گوسفند، شیره ی انگور، کتیرای ساییده و گرد شده، سقز درخت بنه و روغن زیتون و....
زخم بستر
گاهی در افرادی که زیاد بر پشت دراز می‌کشند، بالای استخوان دنبالچه زخم می‌شود که به آن زخم بستر می‌گویند. در این حالت، شخص نباید به پشت بخوابد و اگر ناچار است، زیرانداز او باید از برگ های بید باشد.
بوی بد بدن
برای رفع بوی بد بدن باید تن را شست و شو داد و غذای زودهضم و به اندازه خورد و همیشه چیزهای خوشبو کننده را ناشتا خورد و یا زردآلو و سبزی هایی مثل کرفس و کنگر خورد. استفاده از مالیدنی هایی مانند نعناع، مرزنجوش، برگ بید، برگ سرو و... نیز مفید می‌باشند.
شپش زدن پوست
برای درمان شپش، باید مرتبا بدن را با آب شور و سپس آب شیرین شست و شو داد؛ استفاده از لباس های حریر و کتان، داروهای خوردنی مثل سیر یا آب پز پونه ی کوهی، داروهای مالیدنی مثل سماق با روغن زیتون، برگ انار، برگ سرو، دارچین و... نیز توصیه شده اند.
27. لاغری و چاقی
لاغری
شخص لاغر باید غذاهای تولید کننده ی خون خوب را استفاده کند، بعد از بیدار شدن از خواب بدنش را ماساژ دهد، از غذاهای مقوی مانند حلیم و آش گندم، شیر برنج، گوشت برشته، مغز میوه ها با شکر و... استفاده کند؛ ورزش های چاق کننده انجام دهد، از داروهایی مانند دانه ی پوست کنده و ساییده ی کرچک، نخود در شیرگاو، مخلوط آرد نخود، گندم کوبیده، کنجد، خشخاش و ... مصرف کند.
چاقی
شخص چاق باید کمتر از عادت غذا بخورد، ورزش های سنگین انجام دهد، غذاهای پرحجم و کم نیرو بخورد، لباس زبر بپوشد و بر بستر زبر بخوابد؛ و از درمان هایی که برای لاغری گفته شد، به طور عکس، بهره مند شود.