اسفرزه

اسفرزه
نام علمی : plantago ovata

نام عمومی : Blond plantago

نام عربی : برزقطوناء

نام انگلیسی : lspagula

تاریخچه :
این گیاه علفی تا ارتفاع 10 سانتی متر و برگهای کشیده باریک و یکساله بدون ساقه ویا دارای ساقه های کوتاه و برگهای باریک، دراز و نوک/ تیز با سه برگ سراسری در جهت طول برگ است.این گیاه نوک تیز با سه رگبرگ سراسری در جهت طول برگ، گل های کوچک آن به صورت سنبله های استوانه ای یا تقریباً مدور به طول ۵/۱ تا ۳ سانتی متر دارد که در راس دمگل ظاهر می‌شود و محتوی دانه هایی به رنگ قهوه ای مایل به زرد هستند.

میوه این گیاه پوشینه، شکوفا، دو خانه و محتوی معمولاً یک دانه کوچک، لغزنده و به رنگ قهوه ای در هر خانه است.

گیاه اسفرزه به حالت خودرو روی چمن های خشک، چراگاه ها، مزارع رها شده، علف زارها، کنار راه ها و جویبار ها و بیابان های بایر دیده می‌شود.

منشاءجغرافیایی:

گیاهی است که در استان کهکیلویه و بویر احمد در ارتفاعات 2500 متر ی روینده می‌شود. ایران، هندوستان، پاکستان
ترکیبات شیمیایی

در آمریکا از گیاه اسفرزه دارو های ملینی، چون Metamucil تهیه میگردد که ملین خوبی است دانه بسیار سختی است که تقریبا در غالب مناطق دنیا می‌روید و در ردیف مفیدترین، موثرترین و بی ضررترین و در عین حال ملایم ترین ملین های گیاهی است که از قرن ها پیش برای لینت مزاج تجویز شده است، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که دانه های اسفرزه برای کاهش کلسترول و قند خون نیز موثر است.

در حدود ۳۰ درصد پوشش دانه اسفرزه را یک ماده جاذب آب تشکیل می‌دهد که موسیلاژ نامیده می‌شود و پس از خیس شدن و جذب آب، لعاب می‌دهد و هر دانه ۱۰ برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی ژلاتینی درمی آید و این لعاب است که منشاء شفابخشی آن در موارد یبوست است.

پژوهش های دانشمندان نشان می‌دهد که یک قاشق مرباخوری تخم اسفرزه که ۳ بار در روز خورده شود و هر بار اقلا دو لیوان آب ولرم با آن نوشیده شود، اثر محسوسی در تخلیه و رفع یبوست دارد.

    خواص درمانی گیاه اسفرزه

  گیاه اسفرزه را در آب بریزید و بگذارید بماند و دائم به جای آب خوردن از آب آن میل کنید، اگر دائم جرعه جرعه نوشیده شود گرفتگی صدا که از گرمی و حرارت باشد را برطرف می‌سازد، در موارد کاهش درد و رفع خارش و قطع خونریزی بواسیر نافع است.
  گیاه اسفرزه را با عناب در آب بچسبانید و آب آن را صبح ناشتا بخورید و با آب آن بدن را هم بشویید خارش قسمت های زنانه یا واژینال را برطرف می‌سازد.
  آب دم کرده گیاه اسفرزه را بنوشید، مدر است و برای سوزاک مفید است.
  ۲۰ گرم از گیاه اسفرزه را در یک لیوان آب جوشانده و ۴ روز تکرار شود دافع سنگ کیسه صفرا است.
  اگر گیاه اسفرزه را با تخم شربتی و خاکشیر (هر کدام ۱۰۰ گرم) ترکیب و هر روز یک قاشق سوپخوری آن را در ۲ لیوان آب حل و مصرف کنیم برای رفع خارش تن و تصفیه خون و باز شدن اشتها مفید است.
  هر روز صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق شربت خوری از گیاه اسفرزه را در یک فنجان آبجوش بریزید بعد با نبات شیرین نموده بخورید، اسهال خونی را درمان می‌کند، از خونریزی زیاد و قاعدگی جلوگیری می‌کند.
    گیاه اسفرزه را بو دهید و هر روز بخورید، اسهال های طولانی و مزمن را درمان می‌کند.
  لعاب گیاه اسفرزه را دائم در گلو قرقره کنید و هم جرعه جرعه بخورید، گلودرد را درمان می‌کند و اگر آب آن را در دهان نگه دارید برفک و سوختگی و طاول و زخم های دهان رادرمان می‌کند.
  گیاه اسفرزه را بکوبید، بعد با سرکه خمیر نموده و هر روز صبح و شب روی محل ضماد بگذارید سالک را درمان می‌کند.
  گل ختمی کوبیده را و با لعاب گیاه اسفرزه مخلوط کنید و بر پیشانی بمالید. سردردی که از آفتاب باشد را تسکین می‌دهد.

تذکر؛ توجه شود که در استعمال داخلی نباید تخم اسفرزه کوبیده شود، زیرا اگر کوبیده و خورده شود خطرناک بوده و خوردن در حدود ۴۰ گرم تخم اسفرزه کوبیده شده سبب سرد شدن بدن و تنگی نفس و آشفتگی و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتی احتمالا منجر به مرگ می‌شود؛ لذا در این حالت از دارو های قی آور گرم نظیر آب عسل و نمک و یا سایر دارو ها استفاده می‌شود.

گیاه اسفرزه و فواید عجیب و غریب آن
هشدارهایی درباره مصرف اسفرزه

خاصیت ورم و تولید لعاب زیاد گیاه اسفرزه به عنوان ملین و کاهنده کلسترول و احتمالا پیشگیری سرطان کاربرد دارد، پس اگر گیاه اسفرزه خورده شود و به قدر کافی آب همراه آن مصرف نشود، روده ها ورم کرده و فرد را دچار مشکل می‌کند

از آنجایی که یبوست ناراحتی عمومی زنان باردار است، اما این افراد باید از خوردن اسفرزه نظیر سایر ملین ها پرهیز کنند و برای رفع یبوست از سایر خوراکی های غنی از فایبر و الیاف گیاهی مانند سبزیها، دانه های غلات، نان سبوس دار استفاده کنند.

لازم به ذکر است استفاده از گیاه اسفرزه برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع است.
گیاه اسفرزه در نظر حکمای طب سنتی ایران

طبیعت گیاه اسفرزه سرد و تر است و نوع سفید رنگ آن مرغوبتراست که باید در آب ته نشین شود.

دانه های لعاب زا گیاه اسفرزه و خوردن لعاب آن سبب تسکین حرارت و تشنگی می‌شود و برای تب های گرم، غلیان خون و ناراحتی و خشونت سینه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع یبوست روده ها که منشاء آن علل صفراوی یا عوارض حاصله از خوردن دارو های گرم است بسیار مفید است.

جالب است بدانید که توصیه می‌شود؛ در تمام موارد فوق لعاب آن به تنهایی و با مخلوط با روغن بادام شیرین خورده می‌شود.

در استعمال خارجی ضماد لعاب اسفرزه مخلوط با سرکه و روغن گلسرخ برای تسکین درد مفاصل گرم، نقرس و نرم کردن ورم های بخصوص ورم های پشت گوش نافع است و ضماد کوبیده آن با گلاب برای تسکین سردرد و یا روغن بنفشه برای تسکین سردرد های گرم و رفع خشکی دماغ و اعصاب نافع است و همچنین برای رشد و نرم کردن مو و جلوگیری از دو تا شدن تار های مو بسیار مفید است در مورد مو باید مالیدن ضماد چند روز پی در پی تکرار شود.

نگهداری :

در صورتیکه دانه هاپودر شوند، حداکثر باید تا 24 ساعت مصرف گردد

نکات قابل توجه :

- مصرف مقدار متوسط اسفرزه 7/5 گرم در 240 میلی لیتر آب و به میزان 1-2 بار در روز است

- اسفرزه حتما باید با آب یا مایعات فراوانی مصرف شود

- مصرف خوراکی هم زمان اسفرزه باعث کاهش جذب و طول اثر کاربامازبین می‌گردد. از این رو این گونه داروها باید با فاصله زیادی از مصرف اسفرزه مصرف شود

- مصرف هم زمان اسفرزه باعث کاهش جذب بعضی مواد معدنی وویتامین B12 گلوکزیدهای قلبی و مشتقات کو ماری ها می‌گردد