اقاقیا

اقاقیا

نام علمی : Robinia

نام انگلیسی :

اصولا لغت اقاقیا که ظاهرا از Acacia فرانسوى گرفته شده در فارسى مورد استعمال متفاوتى با عربى و با لاتین آن دارد. از نظر علمى اصولا آکاسیا به گونه هاى مختلف درخت یا درختچه هایى گفته مى شود که در سنگال و صحراى غربى و مناطق استوایى افریقا و همچنین در جنوب ایران مى روید و به فارسى به‌ آنها اکاسیاى عربى مى گویند و از‌ آنها صمغ عربى گرفته مى شود. در کتب طب سنتى لغت اقاقیا براى عصاره ی غلاف سبز دانه هاى اکاسیاى عربى به کار برده مى شود؛ اما در فارسى اقاقیا به درختى گفته مى شود که در اغلب مناطق انتشار دارد و در حقیقت آکاسیاى کاذب مى باشد که شرح آن در این مطلب آمده است.

مشخصات

درخت اقاقیا درختى است با گل هاى زیبا و برگ هاى آن در بهار بسیار زیبا به رنگ سبز جالبى بیرون مى آید. درخت اقاقیا از جمله درختان مقاومی است که به منظور زیبا سازی فضای سبز و کنترل فرسایش خاک و احیای اراضی کشت می‌شود و می‌تواند مشکل کمبود نیتروژن خاک را نیز مرتفع نماید .بلندى آن 27 - 10 متر است، خاردار مى باشد. برگ ها متناوب و دیر خزان متشکل از برگچه هاى کوچک متقابل شانه اى فرد، بیضى شکل که سطح زیر آن سبز خاکسترى و روى آن سبز تیره است. شاخه هاى جوان آن شکننده، گلهاى آن که از 6 - 4 سالگى شروع و ظاهر مى شود معمولا هر ساله در اواخر اردیبهشت ماه (در مناطق معتدل) بیرون مى آید. رنگ‌ آنها سفید خوشه اى است و این گل ها بسیارمعطّر مى باشد. میوهء آن غلافى به رنگ قهوه اى است به طول حدود 8 سانتیمتر وعرض یک سانتیمتر که در آن 12 - 15 دانه گرد پهن نازک قرار دارد و معمولا در آبان ماه مى رسد. گل اقاقیا به سبب نوش فراوانى که دارد جاذب زنبور عسل است.

اقاقیا داراى واریته هایى با گل هاى قرمز و ارغوانى نیز مى باشد. تکثیر اقاقیا از طریق بذر به سهولت انجام مى گیرد و نهال هاى جوان 3 - 2 هفته پس از کاشت ظاهر مى شوند.

اقاقیا داراى ریشه هاى عمیق پراکنده و از درختان بسیار مقاوم به خشکى است. بدیهى است در مناطق با آب و هواى خشک رشد آن بطئى خواهد بود.

درخت اقاقیا بومى امریکاى شمالى است ولى در تمام نواحى اروپا و آسیا انتشاردارد در ایران نیز عملا در تمام مناطق ایران مى روید.

ترکیبات شیمیایى

در ریشه و پوست و دانه درخت اقاقیا ماده اى به نام روبین و در برگ و گل آن نیز گلوکوزیدى به نام روبى نین است که هر دو مادهء سمّى هستند و به همین علت در مصارف درمانى باید احتیاط شود و از مقدار مجاز خوراک آن تجاوز نشود و زیر نظر پزشک مصرف شود. در دانه اقاقیا در حدود 30 درصد مواد روغنى وجود دارد و اگر ماده تلخ و سمّى آن را جدا کنند از دانه اقاقیا آردى تهیه مى شود که مى توان به آرد گندم براى طبخ نان اضافه نمود و نان چرب لذیذى به دست مى آید.

خواص

از گل درخت اقاقیا و پوست و برگ آن به صورت دم کرده استفاده مى شود.

* دم کرده 12 گرم برگ خشک اقاقیا در 150 گرم آب جوش اگر صبح ناشتا خورده شود براى اختلال صفرا موثر است و اگر 12 گرم گل آن را در 150 گرم آب جوش دم کنند و قبل از ناهار و شام بخورند آرام کننده، مقوى و قابض است و در عین حال رفع صفرا مى کند و لینت مى دهد.

* دم کرده پوست درخت به مقدار کم آن ملیّن است واگر زیادتر مصرف شود مسهل قوى و قى آور است و اگر خیلى زیاد مصرف شود مسمومیت ایجاد مى کند.

* دم کرده 20 گرم گل اقاقیا در یک لیتر آب جوش نوعى نوشابه تونیک مى شود که براى رفع کم خونى و رفع ترشحات سفید زنانگى 1 فنجان قبل از غذا مى خورند.

* در چین گل هاى درخت اقاقیا را با گوشت پخته و سوپ آن را براى معالجه بیمارى هاى چشم مى نوشند.

* از گل اقاقیا در تهیه محلول هاى زیبایى و براى تولید تنتور زرد رنگى براى رنگ کردن ابریشم و کاغذ و پنبه استفاده مى شود.

خواص درمانی اجزای مختلف گیاه اقاقیا

خواص درمانی گل: آرام کننده، مقوی، قابض، نرم کننده و صفرابر

برگ: ضد اسپاسم، ملین و صفرابر

پوست: مقوی و ملین ملایم. امروزه به علت دانستن ترکیبات سمی مصرف درمانی آن بسیار محدود گشته است.

موارد استعمال در پزشکی سنتی: به عنوان قابض، صفراآور، پیشاب آور، قی آور، نرم کننده پوست، ملین، میکروب کش، آرام بخش و نیرو بخش.

مقدار و دستور مصرف : 4 – 3 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده.

کاربردهای مهم دارویی گیاه اقاقیا؛ منبعی غنی از فیبر خوراکی

گیاه اقاقیا به دلیل آنکه حاوی 90 درصد فیبر خوراکی است منبع غنی از این ماده به حساب می‌آید. این نوع از فیبر که در آب حل می‌شود بخش مهمی از رژیم غذایی را تشکیل می‌دهد. همچنین به سیستم گوارشی کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته باشد و خطر ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی را کاهش دهد.

تسکین دهنده بیماری های گوارشی

فیبر می‌تواند در تسکین علائم یبوست و ناراحتی های ناشی از اختلالات گوارشی از جمله سندرم روده تحریک پذیر موثر باشد. با این حال فیبر موجود در اقاقیا تنها دلیل مفید بودن این گیاه برای سیستم گوارشی نیست. شیره این گیاه به تغذیه باکتری های مفید در روده ها کمک می‌کند.

امیدی برای کنترل دیابت در آینده

برخی متخصصان ادعا می‌کنند مکمل های اقاقیا در تنظیم قندخون موثرند. هرچند تاکنون شواهد کلینیکی محدودی در حمایت از این ادعا وجود دارد اما این موضوع بدیهی است که فیبر غذایی نقش مهمی در تنظیم قندخون مبتلایان به دیابت نوع 2 بازی می‌کند.

کمک به کاهش کلسترول خون

همچون دیگر فیبرهای خوراکی، اقاقیا می‌تواند در کاهش کلسترول خون موثر باشد. هرچند مطالعه انجام شده توسط اداره سلامت غذای اروپا حاکی از ارتباط مستقیم بین مصرف این گیاه و سطح کلسترول نیست، اما برخی نتایج بررسی ها نشان می‌دهد اضافه کردن فیبر خوراکی به رژیم غذایی به طور قابل توجهی در کاهش کلسترول نقش دارد.

درمان گلودرد

اقاقیا حاوی ترکیبی است که در تسکین التهاب غشاء مخاط دهان موثر است. به همین دلیل است که در گذشته از این گیاه برای درمان زخم، زخم دهان و علائم سرماخوردگی استفاده می‌شد. امروزه نیز این گیاه در تولید بسیاری از داروهای مورد استفاده برای سرماخوردگی کاربرد دارد.

حفظ سلامت دندان ها

بررسی ها حاکی از آن است که شیره اقاقیا حاوی خواص ضدباکتریایی است که به کنترل باکتری های مضر در دهان و عامل بیماری های لثه کمک می‌کند.

اثرات مفید در کاهش وزن

یکی از فوائد مصرف خوراکی های حاوی فیبر خوراکی این است که به فرد کمک می‌کنند برای مدت زمان بیشتری احساس سیری داشته باشد. به همین دلیل نتایج مطالعات نشان می‌دهد مصرف شیره درخت اقاقیا به دلیل برخورداری از فیبر در درمان چاقی موثر است.