روناس

روناس

نام انگلیسی: Madder
نام علمی: Rubia tinctorum L
خانواده: Rubiaceae
Rubia از کلمه ruber به معنی قرمز گرفته شده، که اشاره به رنگ قرمز استخراج شده از ریشه R. tinctoria دارد. این جنس گونه های درختچه ای با ساقه های ایستا و خزنده، و حلقه هایی از برگ های ساده دارند. گل آذین پانیکول دارای گل های 5 -4 لبی، قیفی شکل است. چندین گونه این جنس به عنوان گیاهان زینتی کشت می‌شوند. برخی، منبع رنگ و برخی دیگر از نظر دارویی مهم هستند. روناس در اروسیا و آفریقا پراکندگی دارد.

گیاه شناسی

روناس گیاهی چند ساله، با ساقه های شیار دار و رونده به طول 1/5 متر است که مقطع آن چهار گوش است. ساقه روناس دارای خار های ریز و خشن است. برگ های آن نوک تیز و کشیده، بدون دمبرگ، که به صورت فراهم و چهار تایی بر روی ساقه قرار دارند. روی گلبرگ اصلی و لبه های برگ خار های زبر، خشن و چسبیده وجود دارد. گل آذین روناس به شکل گرزن و گل ها به رنگ سبز – زرد است. میوه روناس (berry) به رنگ قهوه ای تا سیاه (دارای دو بذر) با غشای گوشتی است که پس از رسیدن، سطح آن چروکیده می‌شود. میوه های رسیده هنگام جذب رطوبت به مقدار جزئی، رنگ قرمز تولید می‌کنند. ریشه های روناس به رنگ کرم خاکی و دارای طعمی گس و تلخ هستند.

ترکیبات شیمیایی

در ریشه روناس آلیرازین، پورپورین، روبیادین، گلوگز، مواد پکتیک، رزین، کمی مواد چرب و کلسیم وجود دارد. آلیرازین یا دی اوکسی آنتراکینون به رنگ قرمز و پورپورین یا تری اوکسی آنتراکینون به رنگ زرد نارنجی است.

موارد مصرف و خواص درمانی

ریشه روناس قابض و مدر است و گرفتگی مجاری ادرار را رفع می‌کند. این گیاه صفرا آور است و سنگ کلیه از نوع فسفات را دفع می‌کند. در مصرف ها سنتی برای کاهش آثار سوء آن همراه با کتیرا و انیسون توصیه می‌شود. در بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان) و سیاتیک هم استفاده می‌شود. به طور معمول پس از خوردن ریشه روناس به وسیله انسان و دام، استخوان های آنها رنگین شده و ماده رنگین از راه ادرار دفع می‌شود.

مهم ترین مورد استفاده از روناس، رنگرزی پشم در صنعت قالی بافی و پارچه بافی است. ماده رنگی روناس (آلیرازین) امروزه به طور صنعتی تهیه می‌شود. همچنین، رنگ روناس از زمانی که رنگ آنیلین کشف شده تا حدود زیادی اهمیت خود را از دست داده است. به رنگ حاصل از این گیاه رنگ ترکی هم گفته می‌شود.

عوامل محیطی

گیاه روناس در انواع خاک ها رشد می‌کند. کاشت آن در اصفهان در ایستگاه دستگرد در خاک سبک، و در ایستگاه نجف آباد در خاک سنگین، با مفقیت همراه بوده است. در این دو منطقه، گیاه به ترتیب به روش کرتی (درهم) و روی پشته های کم عرض کاشته می‌شوند. این گیاه در گلستان های منطقه کاشان، که در زمین های سنگلاخی دایر شده اند، به صورت علف هرز دیده می‌شود. روناس سازگاری به نسبت خوبی با خاک و آب شور از خود نشان می‌دهد و در اراضی شور مناطق مرکزی کشور، مانند اردکان به فراوانی کشت می‌شود و به تازگی در اراضی اطراف دریاچه ارومیه نیز مورد استفاده قرار گرفته است. برای ریشه این گیاه خاصیت تثبیت نیتروژن ذکر شده است. گیاه روناس به کم آبی مقاوم است و پس از سبز شدن بذر یک دوره عدم آبیاری 40 روزه (گوشمال) به آن داده می‌شود. بر اساس بررسی های انجام شده با افزایش شوری، مقدار جوانه زدن و سبز شدن بذر روناس کاهش می‌یابد. سرعت و مقدار جوانه زنی و سبز شدن بذر در توده بومی روناس در دمای 2 و 8 درجه سانتی گراد موجب خشک شدن اندام هوایی آن می‌شود.

خواص :

خارج نمودن سنگ کلیه

صفرا آور

اشتها آور

قابض
منبع : زرین گیاه ارومیه