پروانش صغیر ( پیچ تلگرافی )

پروانش صغیر (پیچ تلگرافی)

نام انگلیسی: Lesser periwinkle

نام علمی: Vinca minor

خانواده: Apocynaceae
 

مقدمه

پروانش صغیر گیاهی است سایه پسند که در کنار سایر گیاهان علفی در باغ ها و خرابه ها می‌روید. این گیاه تا مدت ها از جنبه های زیستی کشت می‌شد. تا این که از اواخر سال ۱۹۵۰ به عنوان یک گیاه دارویی مهم وارد صنایع داروسازی گردید. مردم اروپا از پیکر رویشی این گیاه به عنوان ماده مدر، تصفیه کننده خون و همچنین برای معالجه زخم ها استفاده می‌کردند.

در سال ۱۹۵۹ برای اولین بار محققان از پیکر رویشی این گیاه آلکالوییدی به نام (وینکامین) استخراج کردند. وینکامین کاهش دهنده فشار خون است (قبل از کشف این ماده برای کاهش فشار خون از رسرپین استفاده می‌شد). با آشکار شدن اهمیت آلکالوییدهای پروانش صغیر در صنایع داروسازی کاشت آن مورد توجه قرار گرفت و زمین های زراعی وسیعی در کشورهای رومانی، سوییس، سوید، بلغارستان و مجارستان برای کشت این گیاه اختصاص یافت.

مشخصات گیاه

پروانش صغیر گیاهی چند ساله و همیشه سبز است. این گیاه در مناطق جنگلی که مقدار مواد هوموسی خاک زیاد باشد، می‌روید. ریشه پروانش صغیر نازک است و انشعاب های زیادی دارد. ریشه های جوان رنگ روشنی دارند و با گذشت عمر زرد تیره می‌شوند.

ساقه به رنگ سبز، استوانه ای شکل و یا گاهی چهار گوش است و به حالت خزنده روی زمین قرار دارد. در اثر تماس گره ها با خاک ریشه های نابجای ظریفی پدید می‌آیند. برگ ها تخم مرغی شکل، چرمی، براق و متقابل بوده و طول آنها ۲ تا۴ سانتی متر و پهنای آن ۱ تا ۵/۲ سانتی متر است. کناره های برگ صاف و بدون دندانه و برگ ها دارای دمبرگ کوتاهی می‌باشند. رنگ گل ها آبی روشن یا آبی مایل به بنفش است و در انتهای ساقه های اصلی فرعی پدیدار می‌شوند.

ماده موثره پیکر رویشی گیاه از نوع آلکالویید ۴/۰ تا ۱ درصد است که مقدار آن در مرحله گلدهی به حداکثر می‌رسد. تاکنون بیش از ۳۰ نوع آلکالویید در آن شناسایی شده است. مهم ترین آنها وینکامین، ایزووینکامین و وینسین هستند. این آلکالوییدها به گروه آلکالوییدهای حقیقی از گروه تریپتوفان ها وابسته اند. تحقیقات نشان می‌دهد مقدار آلکالوییدهای پیکر رویشی به خصوص وینکامین در بین ماه های مرداد و شهریور به حداکثر می‌رسد. محققان همچنین نشان داده اند که مقدار آلکالوییددر انواع وحشی به مراتب کمتر از انواع کشت شده است. به طوری که در انواع وحشی مقدار وینکامین بین ۳/۰ تا ۱ درصد است، در حالی که در انواع کشت شده مقدار آن بین ۲/۱ تا ۴/۳ درصد است.

رویش پروانش صغیر از ا یل بهار آغاز می‌شود و اواسط فروردین اولین گل ها روی شاخه های جوان ظاهر می‌شوند. گیاهان با آبیاری مناسب مدت زیادی را در مرحله گلدهی سپری خواهند کرد، به طوری که تا اوایل خرداد گیاه دارای گل است. پس از این مرحله گیاهان رشر سریعی به خود می‌گیرند و ارتفاع آنها به ۳۰ تا۶۰ سانتی متر می‌رسد. گیاهان در اوایل شهریور به قدری انبوه می‌شوند که زمین را کاملا می‌پوشانند.

نیازهای اکولوژیکی

پروانش صغیر اگر چه گیاهی است سایه پسند ولی رشد و نمو آن در آفتاب نیز به خوبی انجام می‌گیرد. رویش این گیاه معمولا در مناطقی که بارندگی متوسط سالانه بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلی متر باشد به خوبی صورت می‌پذیرد و نیازهای آبی آن مرتفع می‌گردد. آبیاری مناسب در اواسط اردیبهشت تا اواسط مرداد برای گیاه مهم و ضروری است. از این رو زمین هایی که این گیاه در آنها کشت می‌شود باید از نظر وجود آب غنی بوده و امکان آبیاری به آسانی فراهم باشد. مناطقی که رطوبت زیادی داشته باشند برای رویش این گیاه مفید هستند، اما شایان ذکر است که وضعیت غرقابی باعث خشک شدن گیاهان می‌شود. نوع خاک نیز یکی از مهم ترین عوامل برای رشد این گیاه است. خاک های جنگلی حاوی هوموس فراوان برای رشد و نمو پروانش صغیر بسیار مطلوب است. خاک های شنی سبک و تهی از مواد غذایی برای این گیاه مناسب نیستند و رشد پروانش صغیر در این نوع خاک ها منجر به ضعیف شدن گیاه و کاهش مقاومت آن در مقابل عوامل بیماری زا می‌شود.

کاشت پروانش صغیر در خاک های شنی و در سایه که رطوبت آن بالا باشد برای این گیاه مناسب نیست و باعث گسترش قارچ ها و سایر عوامل بیماری زا می‌گردد.

تناوب کاشت

پروانش صغیر معمولا بین ۸ تا ۱۰ سال عمر می‌کند. از این رو وجود عناصر و مواد غذایی مورد نیاز گیاه و خاک مناسب از عوامل مهمی است که همواره باید برای کاشت این گیاه مورد توجه قرار گیرد. در مکانی که آب کافی وجود داشته باشد تناوب کاشت با گیاهان وجینی مناسب است و امکان رشد علف های هرز و گسترش بیماری ها در چنین شرایطی به حداقل می‌رسد.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

ازت برای رویش این گیاه بسیار مهم است، به طوری که افزودن ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار ازت اثر مثبتی در افزایش عملکرد و مواد موثره گیاه دارد. افزودن ۷۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر همراه ازت برای گیاه مفید است. عناصر مذکور باید در فصل پاییز و یا به عبارتی قبل از رویش گیاهان به زمین اضافه شوند. گیاه نسبت به زمان کوددهی بسیار حساس است، به طوری که اگر کوددهی در طول رویش گیاهان انجام گیرد، ممکن است منجر به مرگ آنها شود.

آماده سازی خاک

آماده سازی خاک برای کاشت این گیاه بسیار مهم است؛ زیرا مدت رویش آن ۸ تا ۱۰ سال است. این گیاه نسبت به افزودن کودهای شیمیایی در طول رویش بسیار حساس است. از آنجا که پس از رشد به صورت انبوه سطح خاک را کاملا می‌پوشاند، در طول رویش نمی‌توان مواد و عناصر مورد نیاز گیاهان را به خاک افزود. از این رو کلیه مراحل آماده سازی خاک و افزودن عناصر مورد نیاز باید قبل از کاشت گیاه انجام گیرد.

زمین مورد نظر برای کشت پروانش صغیر باید کاملا هموار و فاقد هرگونه پستی و بلندی باشد. انجام شخم عمیق و افزودن عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان در فصل پاییز انجام می‌گیرد. جمع آوری سنگ ها و قلوه سنگ ها و شکستن سله ها و کلوخه های درشت تا عمق مناسبی از خاک نیز در همین فصل انجام می‌گیرد. قبل از کاشت گیاه در اواخر زمستان باید زمین را تسطیح نمود. زیرا پستی و بلندی سبب آب ماندگی می‌گردد که گیاهان به شدت به آن حساس می‌باشند.