ترمس( باقلا مصری )

باقلای مصری ( ترمس )

در کتب طب سنتی گیاه و دانة آن با نامهای «باقلای مصری»، «ترمس» و «ترمس» نامبرده شده است. به فرانسوی Lupin و انواع آن را Lupin blanc و Lupin januc و bleu Lupin (که آن را a café Lupin یا hirsute Lupin نیز می‌گویند زیرا دانه های آن را می‌توان به جای دانه قهوه مصرف نمود) و به انگلیسی Lupine و انواع آن را نظیر فرانسوی ها بسته به رنگ گلها به نامهای Yellow lupine و White lupine و Blue Lupine می‌خوانند. گیاهی است از خانوادة Leguminosae تیرة فرعی Papilionaceae اسامی گونه های عمدة آن عبارت است از: Lupinus albus L (سفید) و luteu L Lupinus (زرد)، angustifolius L Lupinus (آبی). این گیاه را به هندی نیز ترمس نامند.
مشخصات
گیاهی است یکساله، کوتاه به بلندی در حدود یک وجب. برگهای ان به شکل پنجة مرکب است و غالباً 7 برگچه که همه از انتهای یک دمبرگ دراز خارج می‌شوند تشکیل شده است. گلها مانند گل سایر پروانه واران، کوچک و به رنگهای سفید، زرد یا آبی بسته به گونه های مختلف آن است. میوة آن نیام، و دارای غلافی شبیه باقلا که در آن چند دانه قرار دارد. دانة آن که مستعمل در طب سنتی است کمی کوچکتر از باقلا به رنگ سفید مایل به زرد، وسط آن کمی فرو رفته و طعم آن کمی تلخ است. دانة آنواع مزروع و پرورشی آن کمی بزرگتر و دانة نوع وحشی آن کمی ریزتر و طعم آن تلختر و رنگ آن زردتر است. به عنوان دارو معمولاً دانه های گیاه وحشی ترجیح داده می‌شود زیرا ماده فعال شیمیایی آن بیشتر و مؤثرتر است.
این گیاه از گیاهان آهک گریز است و در اراضی آهکی خوب نمی‌شود و مانند سایر لگومینوزها ازت هوا را گرفته و درخاک تثبیت می‌کند و موجب تقویت خاک می‌شود. از جهت آهک گریز بودن ترمس سفیدکمتر از ترمس حساسیت دارد. در زراعت به عنوان کود سبز کاربرد دارد. اراضی سیلیسی قابل نفوذ را دوست دارد و تکثیر آن از طریق کاشت تخم آن در بهار یا در پاییز صورت می‌گیرد ( در مناطق معتدل در بهار و در نواحی گرمسیر در پاییز).
این گیاه بومی مناطق مدیترانه ای است و در نواحی مشرق زمین عموماً می‌روید .در اروپا و مصر و هند و قفقاز کاشته می‌شود. معمولا در مناطق مدیترانه ای به عنوان علوفه و کود سبز کاشته می‌شود و چون نوع زرد وحشی آن ازنظر علوفه سمی است، انواعی از آن را که شیرین و دارای سمیت خیلی کمی است برای کاشت و پرورش انتخاب می‌کنند.
ترکیبات شیمیایی
از نظر ترکیبات شیمیایی در ترمس سفید آلکالوئیدهای لوپی نین، لوپینی دین و لوپامین وجود دارد. خوردن جوشاندة دانة آن تحمل به قند را در بیماران دیابتیک بالا می‌برد و عصارة دانة آن فشار خون خرگوش را کاهش می‌دهد. در دانة آن آلگالوئید لوپانین یافت می‌شود [G.I.M.P]. در گزارش دیگری آمده است که نهالهای کوچک و جوانه های اولیه و شاخه و برگهای سبز ترمس سفید منبع غنی مادة آسپاراژین هستند. در گونة ترمس آبی در پروتئین دانه های آن 2 گلوبولین به نامهای گلوبولین 1 و گلوبولین 2 و تعداد زیادی اسیدهای آمینه وجود دارد. با این که پروتئین دانه دارای متیونین نیست، درجة قابلیت هضم آن90 درصد و ارزش بیولوژی آن 53 درصد است. آلکالوئید عمدة دانه ها دی – لوپی نین است. جوانه های دانة کشت شده دارای حدود 16-10 درصد آسپاراژین است. دانة ترمس زرد دارای حدود 73/0 – 43/0 درصد لوپی نین و حدود 37/0 – 20/0 درصد اسپارتئین است که سیانوژنتیک هستند.
خواص – کاربرد
در هندتخم ترمس سفید معمولاً به عنوان ضد کرم شکم، مدر، مقوی و دوای سینه کاربرد دارد و به علاوه معتقدند که بازکنندة انسداد و گرفتگی های مجاری عروق است و اصلاح کننده و باد شکن است. جوانه های تازه و روئیدة دانه یا به اصطلاح مالت باقلای مصری، منبع غنی از مادة آسپارژین است که یکی از داروهای مدر است.
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت باقلای مصری یا تخم ترمس کمی رگم و خشک است. این گیاه بازکنندة انسداد مجاری طحال و کبد و مدر و قاعده آور است. خوردن دم کردة آن با آب عسل یا سرکة مخلوط با آب برای دفع کردم روده و کرم کدو و همچنین به عنوان مدر و قاعده آور مفید است. اگر با سداب و فلفل مخلوط و خورده شود برای باز کردن عادت ماهیانه و ازدیاد ترشح آن، تحلیل ورم طحال و باز کردن انسدادو گرفتگی های مجاری کبد بسیار نافع است. شماد آرد آن با آب عسل که زیر ناف انداخته شود، برای اخراج کرم روده و کرم کدو مفید است و ضمناً برای رفع ناراحتی های جلدی نظیر جرب، کچلی، اگزما و زخمهای بد پوست نافع است. ضماد پختة آن با عسل و سرکه برای سیاتیک، دردهای سرین، رفع آثار ضربه و کوفتگی نافع است. جوشاندة آن در سرکه بویژه اگر با آب دریا مخلوط شود برای ورمهای سرد و درد مفاصل سرد مفید است و اگر ضماد آرد آن را با آرد جو و آب بتنهایی بر سرین اندازند برای سیاتیک بسیار نافع است. ضماد پختة آن د رمورد قانقاریا مفید است. پاشیدن آب جوشاندة آن بر درب و دیوار خانه مانند سم پاشی برای کشتن حشرات و گریزاندن آنها مؤثر است. شیاف آرد آن که با عسل مخلوط شده باشد و مرمکی به آن اضافه شده باشد، برای ازدیاد ترشح عادت ماهیانه و تسهیل اخراج جنین و تحلیل نفخ رحم مفید است. در تمام موارد نوع تلختر آن از نوع غیرتلخ یا کم تلخ قوی تر است. نوع شیرین آن که مانند بقولات خورده می‌شود از نظر مواد غذایی خوب است ولی خیلی دیر هضم است. مقدار خوراک آن مخلوط با دواهای دیگر 11 و 12 گرم و اگر به تنهایی خورده شود تا 28 گرم است.
انواعی از آن سمی است لذا باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مصرف شود.
در صورتی که حیوان در خوردن آن اسراف کرده باشد مسمومیت حاصله را در دامپزشکی اصطلاحاٌ لوپینوز نامند. این مسمومیت ممکن است در صورت اسراف در خوردن شاخه و برگ و یا دانة ترمس ایجاد شود. این بیماری یا مسمومیت که زردی نیز گفته می‌شود، در اثر آلکالوئید لوپی نین است و به ویژه در گوسفندان بیشتر دیده می‌شود زیرا گوسفند از تلخی این علوفه زیاد بدش نمی‌آید.