گیاه تاج الملوک

 گیاه تاج الملوک ( Aconitum)

نام انگلیسی: Columbine
نام علمي: Aquilegia spp
تيره: Ranunculaceae
گیاه شناسی

گياه چندساله باغي است، که در کشور ما به‌عنوان دوساله کشت و کار مي‌شود. داراي 5 کاسبرگ گلبرگ‌ نما و 5 گلبرگ که گلبرگ‌ ها از پشت به لبه‌ ها چسبيده، پشت هر گلبرگ طويل شده و به‌ صورت لوله توخالي سيخک يا مهميز يا spur درآمده است. داراي 5 مادگي و تعدادي زيادي پرچم مي‌ باشد. کاسبرگ ‌ها و گلبرگ‌ ها ممکن است هم رنگ و يا با رنگ متفاوت باشند. برگ‌ هاي آن شبيه به برگ شبدر و سه قسمتي است.

دو گونه مهم از تاج الملوک:

1. Alpine: به معناي کوهستان و براي باغ ‌هاي صخره ‌اي مناسب مي ‌باشد. از اين دسته مي ‌توان به سه گونه اشاره کرد:

الف) A. alpine (A.montana) : به ارتفاع 60-30 سانتي‌ متر، داراي برگ‌ هاي سبز مايل به خاکستري است، کاسبرگ، گلبرگ و مهميز هر سه آبي هستند.

ب) A.bertolonii: ارتفاع و گسترش آن کم، بريدگي برگ ‌ها کم و تمام قسمت‌ هاي گل بنفش تيره است.

ج) A. discolor: به ارتفاع30 سانتي ‌متر، گلبرگ‌ ها آبي، کاسبرگ سفيد و مهميز آبي است.

2. Border: به معناي حاشيه‌ و براي کنار ديوار ها مناسب مي ‌باشد. ارتفاع آن نسبت به Alpine بيشتر است.

الف) A. Canadensis: به ارتفاع 90-60 سانتي ‌متر، کاسبرگ‌ ها قرمز، گلبرگ‌ ها زر و مهميز ها قرمز است.

ب) A. chrysantha: به ارتفاع 106 سانتي‌ متر و تمام قسمت‌ هاي گل زرد طلايي است.

ج) A. longissima: به ارتفاع 90 سانتي‌ متر و تمام قسمت ‌هاي گل زرد روشن است.

د) A.vulgaris: به ارتفاع 60-45 سانتي‌ متر، گل هاي سفيد، بنفش، صورتي و آبي داشته، مهميز کوتاه و برگ‌ ها به رنگ سبز مايل به خاکستري است.

ترکیبات شمیایی و خواص درمانی
برخی از رقم های این گیاه سمی به شدت سمی است. بنابراین از کاشت آن در محل های در دسترس کودکان باید پرهیز شود. از علائم مسمومیت ناشی از این گل می‌توان استفراغ، سرگیجه، احساس لرزش و سرما در بدن و اختلال در بینایی را نام برد که پیش از رسانیدن مسموم به پزشک باید او را مجبور به استفراغ کرد.

گل، برگ و دانه آن استفاده می‌شود. دارای ترکیباتی چون گلیکوزید دی ترپن و مگاستیگمان، اکواسیدهای A، B، C و D است. گل مدر و ضد رقت خون بوده و آرام کننده سرفه و برنشيت، دانه هاى آن در تصفيه خون و همچنین درمان برخی از بيماري ‌هاى پوستى و جرب هايى که پس از خشک شدن لکه‌ هاى شيرى رنگ بجا مى گذارند، موثر است.

نیازهای اکولوژیکی

تاج ‌الملوک مقاوم به سرما و شرايط سايه مي ‌باشد. از اواسط ارديبهشت تا اواسط تابستان سال دوم پس از کاشت گل مي ‌دهد. دير گل ‌ده مي ‌باشد.

عوامل موثر در گلدهي شامل سرمادهي (تيمار سرمايي يا بهارش)، بر هم‌ کنش تعداد برگ (15- 12برگ مناسب) به طول دوره بهينه سرمايي (◦C4) و رقم و طول دوره سرما است.

وقتي تيمار سرمايي اعمال مي‌ شود هرچه تعداد برگ زياد باشد مدت زمان کمتري نياز به سرما دارد. گيرنده‌ هاي سرما در جوانه‌ ها قرار دارند. نياز سرمايي در دماي 13 درجه سانتي‌ گراد در شب و 15 درجه سانتي‌گراد روز برآورده مي ‌شود. 60–30 روز پس از بهارش براي نمو زمان نياز داريم. تاج ‌الملوک طالب نور کامل و براي گلدهي به فتوپريود 18–16 ساعته نياز دارد.

تاج‌ الملوک به سايه درختان مقاوم است و نبايد در محل‌هايي که زياد آفتاب‌ گير باشد کشت نمود و اگر کمي نور باشد بهتر است. اين گياه نياز به خاک مرطوب (ولي نبايد بيش از حد باشد زيرا باعث پوسيدگي ريشه مي ‌شود) با زهکشي خوب دارد.

رعايت توازن در اندازه گلدان و تعداد برگ‌ هاي گياه براي حفظ زيبايي لازم است.

تيمار افزايش طول روز از 10 ساعت به 18 ساعت ارتفاع گیاه را 3–2 برابر مي ‌کند.

روش تکثير

بذر: بذور آنرا در اوايل بهار در خزانه هواي آزاد روي خطوطي به فواصل 15 سانتي‌ متر مي‌ کارند، سپس يک مرتبه در اواخر بهار گياهان روييده از بذر را در خزانه ديگر نشاء نموده و بالاخره آنها را در پاييز يا اوايل بهار سال آينده در محل اصلي مي‌ کارند. به اين ترتيب گياهان در بهار گل مي‌ دهند. بذر هاي تازه برداشت شده سريع مي‌ تنژند، ولي بذر هاي کهنه و انبار شده براي تندش نياز به چينه سرمايي دارند. تعداد بذر در هر گرم 800 عدد مي ‌باشد.

تقسيم بوته: ساده‌ ترين روش است. ولي از آنجا که عمل تقسيم بوته، نيروي کارگري زياد مي ‌طلبد گران تمام مي ‌شود. به همين علت امروزه افزايش از طريق بذر اقتصادي ‌تر است.

گياهان چندساله نيازي به کشت هرساله نداشته و از اين جهت در فضاي سبز اهميت ويژه‌ اي پيدا نموده‌ اند. چرا که هزينه تهيه زمين و کشت دوباره حذف شده و تنها نياز به هرس مي ‌باشد.

برداشت محصول

وقتي 50 % گل ها باز شد، اقدام به برداشت شاخه ‌هاي گل مي‌ کنند.

کاربرد تاج الملوک در فضای سبز

اين گياه جهت کاشت در مکان ‌هاي سايه - آفتاب درختان مناسب مي ‌باشد.