آنسونیا( آسونگیا)

آنسونیا (آسونگیا)

نام انگلیسی: blue star

نام علمی: Amsonia tabernaemontana WALT

خانواده: Apocynaceae

مقدمه

آنسونیا یک گیاه دارویی جدید است که در اوایل دهه ۱۹۸۰ به عنوان گیاهی دارویی معرفی شد و خواص آن در فارماکوپه های معتبر بیان گردید. دانه های آنسونیا حاوی آلکالوییدهای ارزشمندی است که باعث کاهش فشار خون و مداوای بیماری های عروقی مربوط به مغز به خصوص سبب تسریع گردش خون در عروق مغز و افزایش اکسیژن در آن می‌گردد. داروهایی که از مواد موثره این گیاه ساخته شده و در بازار دارویی به فروش می‌رسند، عبارتند از: کاوینتون و وینکامین. آپووینکامین ماده ای است که از تغییر آلکالوییدهای بذرهای این گیاه طی برخی واکنش های شیمیایی ساخته می‌شود و در مداوای بیماری های پوستی مانند پزوریازیس نقش عمده ای دارد. بذر این گیاه توسط مرحوم دکتر رضا امیدبیگی به ایران آورده شده و کشت می‌شود. متخصصان گیاه شناس نام آنسونیا یا آسونگیا را برای آن انتخاب کرده اید.

مشخصات گیاه

آنسونیا گیاهی خشبی و چندساله است که منشا آن شمال آمریکا گزارش شده است. پیکر رویشی این گیاه به سرما حساس است و با شروع فصل زمستان خشک می‌شود. از این رو توصیه می‌شود با آغاز فصل سرما روی ریشه را با خاک به ضخامت ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر پوشاند تا پس از گذشت فصل سرما گیاه دوباره روییده و شاخه ها و انشعاب های جدیدی تولید کند. آنسونیا به صورت بوته ای استوار و پر برگ رشد می‌کند. ساقه این گیاه استوانه ای، ترد و شکننده است. ارتفاع بوته بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر است. سطح ساقه صاف، بدون کرک و سبز رنگ است که حاوی مقدار کمی آنتوسیانین نیز است‌. ساقه از فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتی متری سطح زمین منشعب می‌شود و شاخه های گل دهنده را به وجود می‌آورد. گیاهان ۲ تا ۳ ساله دارای ۲ تا ۸ انشعاب هستند، در حالی که تعداد انشعاب های ساقه در گیاهان مسن تر به ۵۰ تا ۸۰ می‌رسد. گل ها فقط روی برخی ساقه ها که به ساقه های زایشی معروفند، به وجود می‌آیند. در حالی که روی برخی دیگر از ساقه ها که به ساقه های رویشی معروفند، تنها برگ ها رشد می‌کنند. طول شاخه های زایشی به ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر می‌رسد. شکل برگ ها متفاوت است و از شکل تخم مرغی تا بیضوی متغیر می‌باشند.

برگ ها دمبرگ کوتاه و کناره های صاف دارند. طول برگ ها به ۶ تا ۱۲ سانتی متر و به پهنای ۱ تا ۵/۲ سانتی متر می‌رسد. پهنک به رنگ سبز براق و حاوی مقادیر کمی آنتوسیانین است. برگ ها در اواخر دوره رویشی به تدریج زرد رنگ می‌شوند. گل ها به رنگ آبی روشن و ۵ قسمتی (لبی) هستند که در انتهای ساقه های زایشی به صورت دسته های مجتمع مشاهده می‌شوند.

میوه کشیده، به شکل غلاف و به طول ۸ تا ۱۰ سانتی متر است که داخل آن ۵ تا ۱۰ دانه دنبال یکدیگر قرار می‌گیرند. میوه کاملا رسیده به شکل مارپیچ در می‌آیند و بر اثر شکاف هایی که روی آن ایجاد می‌شود باز و دانه ها به اطراف پراکنده می‌شوند. دانه ها قهوه ای رنگ، استوانه ای شکل، به طول ۶ تا ۱۲ میلی متر و به ضخامت ۲/۱ تا ۲ میلی متر می‌باشند. دو انتهای دانه بریده به نظر می‌رسد. وزن هزار دانه ۱۰ تا ۱۸ گرم است. دانه های حاوی آلکالویید از نوع آلکالوییدهای حقیقی می‌باشند. مهم ترین آلکالوییدهای دانه عبارتند از تابرسونین (مقدار آن در بذر کاملا رسیده ۹/۰ تا ۲/۱ درصد است)، وینکادیفورمین (به مقدار ۳/۰ تا ۵/۰ درصد) و از آلکالوییدهای دیگر می‌توان از وینکادین و سکولوگانین نام برد. دانه ها همچنین حاوی روغن (به مقدار ۱۲ تا ۱۵ درصد) و گلیکوزیدروتین می‌باشند.

بذرها تا ۳ سال قوه رویشی مناسبی دارند. تحقیقات انجام شده در ایران نشان می‌دهد که رشد اولیه گیاه در سال اول بسیار کند است. در سال دوم و سوم رویش گیاه از اوایل بهار (اواسط فروردین) آعاز می‌شود، سپس گیاه به سرعت رشد می‌کند و از اوایل اردیبهشت گل ها پدیدار می‌شوند. میوه ها از اواسط مرداد به تدریج می‌رسند. با گذشت عمر آنسونیا نه تنها بر تعداد ساقه ها افزوده می‌شود، بلکه تعداد ساقه های زایشی در مقایسه با ساقه های رویشی فزونی می‌یابد، به طوری که انشعاب های زایشی در گیاهان جوان ۱۰ درصد کل انشعاب ها را تشکیل می‌دهند. این نسبت در گیاهان مسن به ۶۰ تا ۸۰ درصد می‌رسد. از این رو در ۵ تا ۶ سال اول رویش عملکرد دانه به سرعت افزایش می‌یابد.

نیازهای اکولوژیکی

این گیاه معمولا در مناطق مرطوب و ساحل رودخانه ها می‌روید. گیاهان در طول رویش برای تسریع در رشد و افزایش عملکرد و تشکیل مواد موثره، به آب، درجه حرارت و نور کافی و مواد و عناصر غذایی مناسب نیاز دارند؛ اما بدون نیاز به خاکی خاص، در خاک های شنی سبک و همچنین خاک های با بافت سنگین قادر به رویش می‌باشند. رویش گیاهان در سایه تاثیر منفی در تولید ساقه های زایشی دارد و به طور بارزی از میزان عملکرد می‌کاهد.

جوانه زنی بذرها در دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد انجام می‌گیرد. رویش گیاه و تولید ساقه های جدید در فروردین آغاز می‌شود و به سرعت ادامه می‌یابد. رویش این گیاه در اواخر شهریور متوقف می‌گردد.