مصطکی

مصطکی از گیاهان دارویی ناشناخته است که در طب سنتی کاربردهای درمانی فراوانی دارد. این گیاه که به «برادر کندر» معروف است، می‌تواند درمانگر بسیاری از مشکلات و دردهای جسمانی شود.

تاریخچه

درخت مصطکی بومی مناطق مدیترانه بوده و از سه هزار سال پیش تا‌کنون در اختیار بشر قرار گرفته است. «کریستف کلمب» صمغ مصطکی را از جزیره‌ی چیوس(یکی از جزایر یونان واقع در دریای اژه) به اروپا برد.

این گیاه در مصر به شکل بخور خوشبو کننده و برای مومیایی کردن مردگان مورد استفاده قرار می‌گرفت.

امروزه صمغ مصطکی به عنوان عطر و طعم دهنده در نوشیدنی‌ها و آدامس‌های یونانی به کار می‌رود. بقراط پدر علم طب و گلن (پزشک قرن دوم میلادی) از مصطکی یاد کرده و آن را برای علاج ترشی معده و اختلالات دستگاه هاضمه به کار می‌برده‌اند. در قدیم از مصطکی برای پر کردن دندان استفاده می‌کردند. ابتدا آن را حل کرده و نرم می‌کردند، سپس به داخل حفره‌ی دندان می‌ریختند که پس از مدتی سفت می‌شد.

گیاه شناسی

درخت مصطکی کوچک بوده و بیش از سه متر بالا نمی‌رود، ولی اگر پرورش داده شود ارتفاع آن به ۱۴ متر می‌رسد. بهترین نوع مصطکی از درختان جزیره‌ی چیوس به وجود می‌آید و یکی از اقلام صادراتی این جزیره است. برگ‌های این درخت مرکب از ۵ تا ۱۲ زوج برگچه بوده که هیچ‌گاه زرد نمی‌شود. گل‌های آن دو پایه است که در ابتدا سبز و سپس قرمزرنگ می‌شود. میوه‌ی آن گرد، قرمز و کوچک بوده که پس از رسیدن سیاه می‌شود. درخت مصطکی در کشورهای اروپایی و سوریه (در اطراف شام) می‌روید.

صمغ مصطکی

از میوه‌ی این درخت روغنی می‌گیرند که مصرف غذایی دارد و در جزایر یونان از آن به جای روغن زیتون استفاده می‌شود. در فصل گرما از شاخه‌های درخت مصطکی، صمغی زرین تراوش می‌کند با رنگی زرد، که در ابتدا کمی نرم است و وقتی بماند، سفت و سخت می‌شود. البته گاهی مصطکی به جای این‌که روی شاخه‌ها و ساقه‌ی درخت باقی بماند، در پای درخت روی هم انباشته شده و به شکل قطعه‌های بزرگی درمی‌آید که چون با ناخالصی‌های دیگر مانند خاک و برگ مخلوط می‌شود، مرغوب نیست. مصطکی به شکل قطعه‌های کوچک، کمی کوچکتر از نخود، به رنگ زرد کم رنگ و کمی شفاف به بازار عرضه می‌شود. این صمغ بو و طعم مطبوعی دارد.

ترکیبات شیمیایی

مصطکی حدود ۹۰درصد اسید ماستیسیک، اسید ماستیکولیک، اسید ماستیکورزین و اسانس دارد.

طبیعت

مصطکی از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.

صوردارویی

جوشانده: مقدار ۳۰ گرم برگ و شاخه‌ی مصطکی را در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید ۱۵ دقیقه به آرامی بجوشد. سپس آن را صاف کنید. مقدار مصرف آن یک فنجان، سه بار در روز است.

خواص مصطکی از دیدگاه طب سنتی

در کتاب «مخزن الادویه» عقیلی خراسانی، گونه‌ای از مصطکی مرغوب دانسته شده که سفید، خوشبو، صاف، شفاف و کمی شیرین باشد. هنگام جویدن به دندان بچسبد و به حدی نرم باشد که ساییده نشود. خود درخت آن را به بیرون تراوش کرده و با خراش بیرون نیامده باشد و هرچه بزرگ‌تر باشد، مرغوب‌تر است.

میزان مصرف در طب سنتی

در طب سنتی مقدار مصرف روزانه‌ی مصطکی تا یک مثقال (چهار تا پنج گرم) است. صمغ مصطکی در درمان زخم‌ها با دوز روزانه‌ی یک گرم توصیه می‌شود.

خواص طبی

کاربرد دارویی – پزشکی مصطکی متنوع است، اما باید توجه داشت اثر آن با توجه به محل کشت و نو یا کهنه بودن، کمیت و کیفیت متفاوتی دارد.

خواص درمانی

گرفتگی گوش: اگر گوش شما دچار گرفتگی شده، ده گرم مصطکی را با نصف فنجان آب و روغن زیتون بجوشانید تا آب آن خشک شود. سپس یک قطره‌ از آن در گوش بچکانید تا گرفتگی‌اش باز شود.

در صورت تورم گوش یا اگر غده‌ای در گوش باشد که سبب سنگینی گوش شود، باید مقداری مصطکی را در آب جوش بریزید و بجوشانید. پس از سرد شدن سه قطره ا‌ز آن، سه بار در روز در گوش بچکانید تا گوش را باز کند.

تقویت حافظه: اگر حافظه‌ی شما کم شده، دو گرم مصطکی را همراه دو گرم کندر را در دهان بجویید، زیرا حافظه را تقویت می‌کند.

تقویت قلب و اعصاب: چنانچه احساس ناراحتی در ناحیه‌ی قلب خود کردید، دو گرم مصطکی را خوب بجویید. بعد از نیم ساعت آن را فرو دهید تا باعث تقویت اعصاب، روان و قلب شما شود.

سرفه: برای تسکین سرفه‌های خسته کننده و گرم، مصطکی را با یک فنجان آب جوش دم کرده و میل کنید.

بوی بد دهان: برای برطرف کردن بوی بد دهان، دو گرم مصطکی و پنج گرم مشک را دم کرده و بعد از غذا میل کنید.

بی‌خوابی: اگر درگیر بی‌خوابی هستید، دو گرم مصطکی را با یک فنجان عرق بهار نارنج میل کنید.

سل: چنانچه در اثر سل دچار سرفه شده‌اید، از دم کرده‌ی مصطکی استفاده کنید.

آرامبخش قلب: برای آرامش قلب، دو گرم آن را در دهان بجویید و روی آن نصف استکان فنجان عرق نسترن میل کنید.

تورم پشت پاها: برای پایین آوردن ورم پشت پاها، سه گرم مصطکی و یک گرم مرمکی را دو مرتبه در روز با آب میل کنید.

سردی کبد: می‌توانید صمغ مصطکی را به مقدار یک قاشق چای‌خوری در یک لیوان آب‌ جوش بریزید و بگذارید چند دقیقه‌ای بجوشد، سپس آن را سرد کرده و بنوشید. این جوشانده برای آرام کردن سرفه و تقویت معده، کلیه، کبد و روده‌ها و قطع اسهال کودکان مفید است.

رفع یبوست: چهار گرم مصطکی، چهار گرم هلیله‌ی کابلی، چهار گرم برگ سنا، چهار گرم تخم رازیانه، یک گرم پودر هل کوبیده و دو گرم پودر زنجبیل را با هم مخلوط کرده و بعد از غذا میل کنید.

خواص دیگر

– زخم معده، زخم اثنی‌عشر و زخم‌روده را درمان می‌کند. مصطکی درمان زخم معده‌ی حاصل از ویروس هلیکوباکتری است.

– تقویت کننده‌ی اعضای بدن است.

– بوییدن مصطکی وسواس را درمان می‌کند و مالیخولیا را کاهش می‌دهد.

– خوردن روغن مصطکی برای درمان مشکلات ریه موثر است.

– اگر گوشت لثه‌های شما از بین رفته و لثه‌ها سست شده‌اند، هر روز مقدار کمی مصطکی را بجوید تا پای دندان‌ها گوشت آورده و لثه‌ها سالم و محکم شوند.

– سردردهای سرد را رفع می‌کند.

– جوشانده‌ی مصطکی، سرفه‌های سرد و خونریزی سینه را رفع می‌کند.

– اگر کودک شما هنگام دندان درآوردن، اسهال دارد با جوشانده‌ی مصطکی او را مداوا کنید.

– برای از بین بردن درد چشم؛ مصطکی را در گلاب حل کرده، سپس آن را کمی گرم کنید. بعد پنبه‌ای را در این محلول نرم برده و روی پلک چشم بگذارید.

– برای تسکین درد مفاصل و شکستگی یا جابه‌جا شدن استخوان، روغن زیتون را با روغن کرچک مخلوط کرده و در محل درد بمالید، سپس گرد مصطکی را روی آن پاشیده و موضع را با پارچه‌ای ببندید.

– بیماری‌های قارچی را درمان می‌کند.

خواص روغن مصطکی

– مزه‌مزه کردن روغن مصطکی دندان‌ها و لثه‌ها را محکم می‌کند و ضد میکروب است. اگر روغن مصطکی را در دهان مزه مزه کنید، دندان‌ها را محکم می‌کند.

– غده‌های سرطانی معده را از بین می‌برد.

– اگر صورت خود را با آن تمیز کنید؛ پوست را سالم و شفاف می‌کند.

– سوختگی پوست را التیام می‌بخشد.

– بهترین روغن برای پوست در زیر آفتاب است، زیرا روغن مصطکی اشعه‌ی ماورای بنفش خورشید را گرفته و نمی‌گذارد به پوست صدمه بزند.

– ضد سرطان است.

– از تورم پوست جلوگیری می‌کند.

– از کرم خوردگی دندان‌ها پیشگیری می‌کند.

– در قدیم برای جلوگیری از وبا به کار می‌رفته است.

عوارض جانبی

– عمده عوارض جانبی مربوط به حساسیت بیش از اندازه به گونه‌های گیاه یا واکنش‌های آلرژی زاست.

– کودکان مصرف کننده‌ی مصطکی، ممکن است دچار اسهال شوند.